Υπάρχουν κάποιες φράσεις, χαρακτηριστικές εκφράσεις της γενιάς των γονιών μας κυρίως, που όταν τις ακούω μεταβολίζονται, από ηχητικές αναμνήσεις σε εικόνες από την καθημερινότητα της παιδικής ζωής μου. «Αν δεν απατώμαι…», επαναλάμβανε κάθε τόσο ο πατέρας μου στις οικογενειακές συζητήσεις – μια έκφραση πολυτελείας, σύμφωνα με τα σημερινά κριτήρια, που πρόδιδε τη βεβαιότητα της μη-εξαπάτησης. Η συγκεκριμένη αναφορά κρύβει βέβαια μια μεγάλη ειρωνεία, καθώς κάποτε ο μπαμπάς έπεσε θύμα μιας τεράστιας απάτης που του κόστισε τη μισή, τουλάχιστον, περιουσία της οικογένειας. Ήταν άλλες εποχές όμως και τα σημαντικά πλην όμως σπάνια οικονομικά εγκλήματα, είχαν μια αίγλη μεγαλείου: Γίνονταν πρωτοσέλιδα, μπλεκόταν η Interpol, συζητιόνταν επί μήνες και έμεναν συνήθως ανεξιχνίαστα.
Από την άλλη πλευρά, και μόνο που ο αυθάδης οτοκορέκτορας με επιπλήττει, θεωρώντας λάθος τη λέξη «απατώμαι», μελαγχολώ. Έτσι, για να του αντιταχθώ, αναζητώ ορισμούς στις πηγές της ΑΙ (τεχνητής νοημοσύνης) και διαβάζω ότι, σύμφωνα με το νόμο, απάτη είναι «η σκόπιμη εξαπάτηση για την εξασφάλιση αθέμιτου ή παράνομου κέρδους ή τη στέρηση κάποιου νόμιμου δικαιώματος από ένα θύμα».
Να το, το ψωμοτύρι. Διότι, σήμερα, που το κέρδος δεν έχει πλέον ως ευγενή προέλευση και σκοπό την προκοπή, αλλά είναι ένας σκοπός που αγιάζει οποιοδήποτε μέσον, απατώμεθα και εξαπατώμεθα κατά συρροή, χωρίς να υπάρχουν πια πρωτοσέλιδα ελεύθερα να παρηγορήσουν τον εξευτελισμό στον οποίο μάς υποβάλλουν οι κάθε είδους απατεώνες. Γιατί είναι όλα γεμάτα από ποταμούς καθημερινών ιστοριών παρανομίας. Κι ενώ, στην αρχή κάθε μέρας ξεκινάμε με την πεποίθηση πως έχουμε μάθει να φυλαγόμαστε και πως κανένας επίσημος φορέας δεν θα μας ζητήσει ποτέ στοιχεία για τα προσωπικά και απόρρητα δεδομένα μας, τα βράδια διαβάζουμε για το μέγεθος της επινοητικότητας των σύγχρονων απατεώνων και κρυώνει η πλάτη μας. Τουλάχιστον, η δική μου παγώνει. Για παράδειγμα: Κατάφερα να μην «τσιμπήσω» όταν δέχτηκα το γνωστό τηλεφώνημα, ότι η κόρη μου έπεσε θύμα τροχαίου και ότι τα ουρλιαχτά που ακούγονται είναι δικά της από το ασθενοφόρο και ότι πρέπει να δώσω 5 χιλιάδες για να χειρουργηθεί.
Κι εκείνη με τη σειρά της κατάφερε να μην «τσιμπήσει», όταν την κάλεσαν τάχα εκ μέρους του λογιστή της για κάποια επιστροφή χρημάτων, ζητώντας της στοιχεία του λογαριασμού της. Όταν όμως, σε πολύ λίγη ώρα, δέχτηκε πολύ πειστικό τηλεφώνημα από το «αστυνομικό τμήμα», στο οποίο τη ρώτησαν αν δέχτηκε κλήση από συγκεκριμένο αριθμό (τον ίδιο της προηγούμενης ύποπτης) και ότι πρέπει να συνεργαστεί με την αστυνομία για να εξολοθρευθεί η σπείρα των απατεώνων, μόνο η τύχη τη βοήθησε να μην πέσει θύμα της αριστοτεχνικής σκηνοθεσίας. Προσωπικά, το λέω ευθαρσώς, θα το είχα καταπιεί αμάσητο.
Εύλογα θα ρωτήσετε: Και τι θες να μας πεις με όλα αυτά; Σάμπως δεν τα ξέρουμε;
Τα λέω για να ακούω κυρίως εγώ ότι, η πιο βαριά ίσως θυσία που μας καλεί να κάνουμε η τωρινή ανεξέλεγκτη εξέλιξη της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την απληστία και το έλλειμα κριτικής σκέψης, είναι να παραμερίσουμε την ενθουσιώδη ορμή της βεβαιότητας ότι στον κόσμο κυριαρχούν οι καλές προθέσεις. Αντίθετα, είναι ώρα, αντί να περιδιαβαίνουμε αμέριμνοι τα περιβόλια με τις πεταλούδες, να σκύβουμε με το φακό κάτω από τα λουλούδια για να ανακαλύψουμε το κουκούλι με το δηλητήριο. Κι αυτό είναι ένα ανυπόφορο τίμημα.
