Ποίημα Ιστορικό, από την ποιητική συλλογή «Το Άγνωστο Βυζάντιο» της σπουδαίας βυζαντινολόγου προέδρου του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Δελφών.
Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ:
Μονή της Χώρας – Καχριέ Τζαμί
Γι’ άφεση και συγχώρεση σφαλμάτων και αμαρτιών ,
έχτισε εκκλησία στη γειτονιά των παλατιών
Κτήτορας ο Μεσάζων ,Θεόδωρος ο Μετοχίτης,
κι έργο του, το περίφημο της Χώρας μοναστήρι,
Ακριβοπληρωμένος ασφαλώς ο ψηφωτής τεχνίτης ,
έκανε τον Μεσάζοντα με τη στολή γονατιστό ,
έχοντας λίγο το κεφάλι , για ευλογία γείρει ,
πρόπλασμα του ναού να δίνει στον Χριστό.
Ώστε στον Παντοκράτορα αφιερωμένη η μονή,
κι άσχετη η λαϊκή της ονομασία η τωρινή ,
Κι όμως σωστά εδιάβαζαν κι έβλεπαν οι Βυζαντινοί,
Σ’ ολόχρυσο και φωτεινό φόντο ψηφιδωτό,
επάνω στο υπέρθυρο και γύρω απ´ τον Χριστό ,
έλεγε η επιγραφή «Των ζώντων χώρα εγώ ειμί»
Βέβαια τότε που την έγραφαν δεν είχαν φανταστεί
ότι θα’ ρχόταν τόσο γρήγορα αντίξοη στιγμή,
ότι σε λίγο θα έφτανε η μέρα και η ώρα,
που θα γινότανε τζαμί, των Χριστιανών η χώρα …
Η Παναγία η Βλαχερνίτισσα παρηγοριά μας τώρα ,
έγινε «Χώρα του Αχωρήτου» με τ’ άπειρα της δώρα.
Η Παναγία η Βλαχερνίτισα ως «Χώρα του Αχωρήτου»
Και ‘σείς τουρίστες στο Καχριέ, τώρα που άλλαξαν οι καιροί να μην ξεχάσετε για τον Μετοχίτη ν´ ανάψετε κερί .
Η Μονή της Χώρας, χαρακτηρισμένο Μνημείο Παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO, είναι κτισμένη στον έκτο λόφο της Κωνσταντινούπολης, νότια του Κερατίου κόλπου και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Σωτήρα Χριστό. Το όνομά της προέρχεται από το γεγονός ότι ευρίσκετε εκτός των τειχών.
Όταν ο Θεοδόσιος Β’ (408-450) έχτισε τα νέα τείχη η Μονή περιελήφθη στις οχυρώσεις της Πόλης.
Ο ναός οικοδομήθηκε το 1077 απο την πεθερά του Αλεξίου Α Κομνηνού Μαρία Δούκαινα επάνω στο παλιό κτίσμα του 6ου μΧ αιώνα. Αργότερα ο Θεόδωρος ο Μετοχίτης, σπουδαίος λόγιος και συγγραφέας της «Παλαιολόγιας Αναγέννησης» προσέθεσε ως χορηγός τον Εξωνάρθηκα και το Παρεκκλήσιο και με δικά του έξοδα εκόσμησε την Μονή της Χώρας με τα μοναδικά, απαράμιλλης βυζαντινής τέχνης ψηφιδωτά και τις ιστορικές τοιχογραφίες. Επίσης ίδρυσε μια σημαντική φιλοσοφική και θεολογική βιβλιοθήκη. Τα ψηφιδωτά της Χώρας απηχούν την φιλοσοφική του παιδεία και εκφράζουν το αισθητικό του ιδεώδες σε απόλυτη αρμονία με την βαθιά του θρησκευτικότητα.
Το 1948 έγινε μια σπουδαία αναστήλωση από το Harvard και συγκεκριμένα από το Κέντρο Βυζαντινών Σπουδών του Dumbarton Oaks. Από το 1958 άρχισε πλέον να λειτουργεί ως εμβληματικό Μουσείο
Στο μετάλλιο, η Παναγία Βρεφοκρατούσα, Βυζαντινής Τέχνης και αποτελούσε το σημαντικότερο Μνημείο της εποχής των Παλαιολόγων .
Σήμερα, λίγες μέρες πριν από την επέτειο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης την αποφράδα ημέρα της 29ης Μαΐου του 1453, συντελείται η «δεύτερη Άλωση» με την μετατροπή σε τζαμί της Μονής της Χώρας .
Ο ψηφιδωτός διάκοσμος του ναού και οι τοιχογραφίες αφηγούνται τον βίο της Παρθένου και τα παιδικά χρόνια του Χριστού που συνδυάζονται με την Γενεαλογία του και τα θαύματα του. Πολλές λεπτομέρειες προέρχονται από απόκρυφα θρησκευτικά κείμενα. Στους τρούλους απεικονίζονται ο Χριστός, η Παναγία, οι Πατριάρχες και οι Βασιλείς της Παλαιάς Διαθήκης.
Μια καινούργια αισθητική διέπει τις φυσιογνωμίες και τα κτίσματα που εναρμονίζονται αλληγορικά
προαναγγέλοντας την Αναγέννηση που ανατέλλει στον Δυτικό κόσμο μπολιασμένη από το μεγαλείο και την πνευματικότητα της Βυζαντινής Τέχνης.
Ανάσταση και Δευτέρα Παρουσία.
Η «εις Άδου κάθοδος του Χριστού»
Η περίφημη τοιχογραφία της Αναστάσεως όπου ο Χριστός περιβεβλημένος με το Άκτιστο Φως κρατά από το χέρι τον Αδάμ και την Εύα ανασύροντας τους από τον Άδη ,σε μια μοναδική αναπαράσταση εξιλέωσης και εξαγνισμού από το προπατορικό αμάρτημα .
Μια εικόνα άρτια θεολογικά που αποδίδει υπερβατικά τον θρίαμβο του Θεανθρώπου.
«Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας, και τοις έν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος.
Στο Παρεκκλήσιο των κτητόρων η τοιχογραφία της Αναστάσεως αποτυπώνει αριστουργηματικά
«το θριαμβικό θεολογικό μήνυμα της Αναστάσεως» που αποτελεί τον θεμέλιο λίθο του Χριστιανισμού .
Η ιστορία μας δίδαξε ότι τα ιερά μηνύματα που φέρουν τα θρησκευτικά σύμβολα είναι παλίμψηστα και χαραγμένα στην αιώνια άγραφη Βίβλο εσαεί.
Κανένα παραπέτασμα ή επίχρισμα δεν έχει την δύναμη να «καλύψει» την τοιχογραφία της «Παναγίας της Αχωρήτου» φέρουσα με θεϊκή στοργή το θείο βρέφος .
Πηγή εικόνων: Μαρία Στέφωση / Maria Stefossi, Φωτογράφος – Συγγραφέας
