Αφυπηρετήσαμεν!

Από τον Δρ. Χαρίλαο Ν. Ψαραύτη*

Ο τίτλος του άρθρου αυτού με παραπέμπει στην ξεκαρδιστική σκηνή με την εξίσου απίθανη με του τίτλου λεξη ΕΜΑΡΨΑΜΕΝ, σε μάθημα Αρχαίων Ελληνικών  στην Ιταλία, στην υπέροχη ταινία AMARCORD του Fellini. Βλ. ΕΔΩ. 

Να τι εννοώ όμως με ΑΦΥΠΗΡΕΤΗΣΑΜΕΝ σχετικά με το Νόμο που διέπει τους συνταξιοδοτηθέντες ακαδημαϊκούς από τα Κρατικά ΑΕΙ: 

Ο πρόσφατος Νόμος 5094/2024 για τα μη Κρατικά Πανεπιστήμια (επι Υπουργίας Κ. Πιερρακάκη) έχει τιτλο “Ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου – Πλαίσιο λειτουργίας μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων Πανεπιστημίων”. Aπό τα 215 άρθρα του, μόνο 26 αφορούν τα μη Κρατικά ΑΕΙ. Τα υπόλοιπα 189 άρθρα αφορούν τα Κρατικά ΑΕΙ.

Το άρθρο 85 του Νόμου ρυθμίζει  θέματα που αφορούν (α) τους Ομότιμους Καθηγητές των Κρατικών ΑΕΙ και (β) τα Αφυπηρετήσαντα μελη ΔΕΠ (αυτών των ΑΕΙ). Ο διαχωρισμός μεταξύ αυτών των δύο κατηγοριών δεν είναι πολύ επεξηγηματικός, μιας και οι Ομότιμοι είναι και αυτοί Αφυπηρετήσαντες, αλλά αφυπηρέτησαν αναγκαστικά λόγω ορίου ηλικίας (67 ετών), ενώ οι λοιποί  Αφυπηρετήσαντες έφυγαν οικειοθελώς νωρίτερα, παραιτούμενοι της θέσης τους – και κάποιοι δεν είχαν αναγκαστικά τη βαθμίδα του Καθηγητή όταν έφυγαν.

Είναι  σαφές ότι το Ομότιμος είναι (και) τιμητικός τιτλος. Είναι η επίσημη αναγνώριση εκ μέρους του ΑΕΙ των υπηρεσιών που προσέφερε ο τιμώμενος στο ΑΕΙ κατά τη διάρκεια της ενεργού θητείας του, καθώς και των πάσης φύσεως διακρίσεων ή συνολικού έργου του αποχωρήσαντος και που αντανακλούν στο συγκεκριμένο ΑΕΙ. Αντίθετα, το Αφυπηρετήσας είναι ένας μάλλον γενικός τίτλος, που δεν αποδίδει συγκεκριμένα προς στον Αφυπηρετήσαντα κάποια αναγνώριση της παρασχεθείσας υπηρεσίας προς το ΑΕΙ, ούτε του συνολικού του έργου. 

Ποιές όμως είναι οι εκ του Νόμου διαφορές μεταξύ των δύο αυτών κατηγοριών; Ας δούμε το άρθρο 85 του Ν5094/2024 και τη συνολική λίστα, καταρχήν, των παρακάτω  οκτώ (8) δικαιωμάτων: 

ΔΙΚΑΙΟΥΝΤΑΙ:

(α) Να παρέχουν διδακτικό έργο κατά το άρθρο 64 μετά από απόφαση της Συνέλευσης του Τμήματος σε προγράμματα πρώτου κύκλου σπουδών του ΑΕΙ με ανώτατο όριο έξι (6) ωρών εβδομαδιαίως.
(β) Να παρέχουν διδακτικό έργο σε προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών και να επιβλέπουν διπλωματικές εργασίες, καθώς και σε ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών.
(γ) Να επιβλέπουν διδακτορικές διατριβές, καθώς και να συμμετέχουν σε τριμελείς και επταμελείς Επιτροπές για την παρακολούθηση και κρίση διδακτορικών διατριβών.
(δ) Να συμμετέχουν σε συμβουλευτικές και γνωμοδοτικές Επιτροπές των ΑΕΙ, όταν δεν προβλέπεται υποχρεωτικά η συμμετοχή μελών Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ).
(ε) Να συμμετέχουν ως εξωτερικά μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης άλλου ΑΕΙ από αυτό από το οποίο έχουν αφυπηρετήσει.
(στ) Να διεξάγουν ερευνητικό, εν γένει επιστημονικό έργο και να συμμετέχουν επ’ αμοιβή σε ερευνητικά έργα/προγράμματα που διαχειρίζεται ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) του ΑΕΙ, οι ερευνητικοί και τεχνολογικοί φορείς, καθώς και κλινικό ή εργαστηριακό έργο σε πανεπιστημιακές κλινικές ή πανεπιστημιακά εργαστήρια.
(ζ) Να αναλαμβάνουν την επιστημονική ευθύνη έργων/προγραμμάτων, με εξαίρεση των έργων/προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό ή το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) και αυτών που η ανάληψη επιστημονικής ευθύνης προϋποθέτει την κατοχή ιδιότητας μέλους ΔΕΠ του ΑΕΙ, όπως προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών και έργα που διαχειρίζονται πόρους κλινικών ή εργαστηρίων του ΑΕΙ.
(η) Να συμμετέχουν ως μέλη στο Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας των ΑΕΙ.

Όλες, δηλαδή και οι 8 ως ανω περιπτώσεις, ισχύουν ως δικαιώματα για τους Ομότιμους Καθηγητές.  Για τους Αφυπηρετήσαντες (μη Ομότιμους), ισχύουν πάλι όλες οι περιπτώσεις, πλην μόνο της (δ), η οποία εξαιρείται.

Κατ’ αρχάς, είναι πολύ θετικό ότι η Πολιτεία παρέχει, και μάλιστα δια Νόμου, περαιτέρω ευκαιρίες απασχόλησης σε όσους φεύγουν από τα ΑΕΙ, είτε λόγω όριου ηλικίας, είτε για άλλους λόγους. Και δεν τους λέει, πηγαίνετε στο καφενείο για τάβλι, ή ό,τι άλλο συνδέεται στερεοτυπικά (δυστυχώς) με συνταξιούχους, ακαδημαϊκούς ή όχι. Μάλιστα, ο Νόμος διεύρυνε τα δικαιώματα των Αφυπηρετησάντων (μη Ομότιμων), προσθέτοντας τις περιπτώσεις (ζ) και (η) και τη δυνατότητα επίβλεψης διδακτορικών διατριβών, που στον προγενέστερο Νόμο (Ν4597/2022, μόλις 2 χρόνια πριν) δεν ίσχυαν γι’ αυτούς.

Η προφανής παρατήρηση όμως είναι ότι τα εκ του (νέου) Νόμου δικαιώματα είναι σχεδόν τα ίδια για τις 2 κατηγορίες. 

Υπάρχει βεβαια μια διαφορά, που (από όσα ξέρω) δεν περιγράφεται στο Νόμο, αλλά τηρείται εθιμικά και είναι και ουσιαστική, πιθανώς απόρροια της τιμητικής διάστασης της θέσης του Ομότιμου: Οι Ομότιμοι Καθηγητές δικαιούνται γραφείο στο ΑΕΙ τους, με ολα τα παρελκόμενα, π.χ. τηλέφωνο, υπολογιστή, έπιπλα, κλπ. Πολλές φορές διατηρούν το γραφείο που είχαν προτού φύγουν.΄Εχοντας γραφείο, μπορούν (και θα έλεγα πρέπει) να έρχονται στο ΑΕΙ, ίσως επί τακτικής βάσεως. Οι Αφυπηρετήσαντες δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, εκτός βέβαια εάν το ζητήσουν και συναινέσει το ΑΕΙ, πχ. στην περίπτωση (ζ). Η διαφορά αυτή μπορεί να επηρεάσει ουσιαστικά τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων που παρέχονται από το Νόμο, έστω και εάν αυτά  είναι στα χαρτιά σχεδόν τα ίδια. Όμως, ουδέν κακόν αμιγές καλού. Επίσης, απαλλάσσει τους Αφυπηρετήσαντες από την υποχρέωση να έρχονται τακτικά στο ΑΕΙ αν συντρέχει κάποια από τις περιπτώσεις (α) έως (η). 

Για την ιστορία, εγώ είμαι Αφυπηρετήσας Καθηγητής του ΕΜΠ, αφού αφυπηρέτησα μετά από 24 συναπτά έτη θητείας εκεί, 5 χρόνια πριν το όριο ηλικίας. Συνέχισα Καθηγητής στο DTU (Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δανίας) στη Δανία, μέχρι και το 2023. Το ΕΜΠ με άφησε να διατηρήσω το γραφείο μου για κάποια χρόνια αφότου έφυγα. Mετά, μετακόμισα πολλά πράγματα μου σε άλλο γραφείο. Τo οποίο και τελικά παρέδωσα, αφήνοντας στο ΕΜΠ αρκετά βιβλία. 

Για την ιστορία επίσης, μόνο το (στ) δικαίωμα έχω εξασκήσει και θεωρώ απίθανο να εξασκήσω κάποιο άλλο – αν και βέβαια ποτέ δεν ξέρεις.

Toν Μάιο του 2024, πολλοί συμφοιτητές μου και εγώ γιορτάσαμε στο ΕΜΠ τα 50 χρόνια από την αποφοίτηση μας (1974). Καλέσαμε και κάποιους από τους τότε Καθηγητές μας (βλ. φωτο). Είμαι ικανοποιημένος που μπόρεσα και υπηρέτησα ενεργά την alma mater μου ως Καθηγητής επι 24 χρόνια. 

Όσον αφορά τον ελεύθερο χρόνο που προέκυψε από τη συνταξιοδότηση μου το 2023, σίγουρα δεν πήγα στο καφενείο για τάβλι. Είμαι ακόμη σε μεταβατική φάση. Μέχρι στιγμής ο χρόνος μου είναι μίγμα από συνέχιση ερευνητικού έργου, συμμετοχή σε ενα νέο ερευνητικό πρόγραμμα του ΕΜΠ, διδασκαλία στο ALBA στην Ελλάδα και στο Molde Univ. στη Νορβηγία, και πολλά ταξίδια. Θέλω να ασχοληθώ ξανά ενεργά με τη ζωγραφική και τη φωτογραφία, αλλά στη φάση αυτη δεν εχω ακομη βρει τον χρόνο. 
Ίσως, τελικά, ένας ακαδημαϊκός, Ομότιμος ή μη, δεν αφυπηρετεί  ποτέ. 

*Σύντομο Βιογραφικό