Ο Βίκτωρ Ουγκώ έλεγε πως «η συνήθεια είναι το εκτροφείο των σφαλμάτων», ενώ ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ είχε πει σε μια στιγμή έξαψης «Δεν θα σε φιλήσω… Μπορεί να μου γίνει συνήθεια και δεν μπορώ να απαλλαγώ από συνήθειες». Όσο για τον Σάμιουελ Μπέκετ, κατά την άποψή του «Ο αέρας είναι γεμάτος από τις κραυγές μας, αλλά η συνήθεια τις σβήνει…».
Δύσκολη άσκηση για τα ακόμα γεμάτα θάλασσα μυαλά μας αυτή η κουβέντα σχετικά με τη συνήθεια -ή τη ρουτίνα- ανάλογα πώς τα αποκαλεί καθένας. Πρώτον, διότι τι παραπάνω να προσθέσεις στα λόγια αυτών των ιερών τεράτων της λογοτεχνίας και δεύτερον, πώς να εξηγήσεις στον κάποτε επαναστατημένο εαυτό σου, που ορκιζόταν για μια ζωή χωρίς ρουτίνα, ότι έχει καταλήξει να βρίσκει βάλσαμο στο γεγονός πως, επιστρέφοντας από τις διακοπές, δεν χρειάζεται πια να ψάχνει μέσα στα σκοτάδια ενός άγνωστου χώρου για το φως της κουζίνας ή το άγκιστρο του χαρτιού της τουαλέτας.
Όσο περιπετειώδες λοιπόν κι αν δείχνει το μυαλό, είναι φυσικό να βρίσκει παρηγοριά στην «πιπίλα» που αντιπροσωπεύει το νόημα των καθημερινών συνηθειών του. Ούτε είναι αφύσικο, η σχέση μας με τη ρουτίνα να βελτιώνεται όσο περνάει ο χρόνος, καθώς η ψυχή ψάχνει όλο και περισσότερες γωνιές για να ξεκουράζεται. Άσε που, από ένα σημείο και μετά, η αδιάφορη απάντηση «τα ίδια, όλα ήσυχα» στην ερώτηση «τι νέα;», μοιάζει με θριαμβευτική άρνηση στο προσκλητήριο ασθενειών και απωλειών που πληθαίνουν με το πέρασμα του χρόνου.
Σκεφτείτε και τους νέους: Πάνω που ορκίζονται ότι εκείνοι δεν θα εκχωρήσουν κανένα δικαίωμα στη φθορά της ρουτίνας, έρχεται ένα καινούργιο μέλος στην οικογένεια και τους πετάει στη χειρότερη και πιο διαλυτική εκδοχή της, με ένα νεογνό που ζητάει εμμονικά αλλαγή πάνας 6-7 φορές το 24ωρο, τάισμα άλλες τόσες και δεν κάνει καμία παραχώρηση στη διαδικασία. Και μένουν οι γονείς να πετάγονται από το κρεβάτι σαν φαντάροι σε νατοϊκή άσκηση, μη μπορώντας να φανταστούν -ούτε καν να τολμήσουν να πιστέψουν- ότι η ζωή τους θα επιστρέψει κάποτε στην παλιά, αγαπημένη, γνώριμη φθορά.
Το θέμα όμως δεν είναι να βρούμε ευφάνταστους νέους ορισμούς για τη δύναμη της συνήθειας, αλλά να είμαστε σε θέση, από την εφηβεία μέχρι τα -ήντα, -όντα και -ήντα πάλι, να κατεδαφίζουμε το μέρος εκείνο της ρουτίνας που μας ενοχλεί, με τρόπο που να αφήνει ανεπηρέαστη, όσο γίνεται, την ανάγκη της ψυχής να κουρνιάζει εκεί και να το εμπιστεύεται για να νιώθει ασφαλής. Είναι μεγάλη πρόκληση να μπορείς να σπας τη βαριά ρουτίνα, την τοξική ρουτίνα, τη ρουτίνα που σε διατηρεί εγκλωβισμένο όχι μόνο σε πρακτικές συνήθειες, αλλά και σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα σκέψης, με μικρά διαλείμματα ψυχαγωγίας, στιγμές απόλαυσης – ακόμα και σκανδαλιές, που ανατρέπουν έστω και προσωρινά την απειλή της στασιμότητας.
Θα πείτε, γίνεται αυτό με ένα νεογέννητο στο σπίτι, με μια βαρετή δουλειά, με ένα μονίμως στρυφνό αφεντικό – με την καθημερινή επανάληψη συνθηκών που απομακρύνουν τη φυσική ανάγκη για έκπληξη, χαρά, ποικιλία;
Δεν ξέρω τι λένε τα βιβλία αυτοβοήθειας, αλλά ακόμα κι αν οι συνταγές τους δεν έχουν εγγυημένο αποτέλεσμα, τίποτα δεν εμποδίζει το μυαλό να κάνει τα δικά του, εξωφρενικά σχέδια, τα φαντασιακά άλματα, τα γλυκά ονειροπολήματα, τα τολμηρά όνειρα, τις θαρραλέες επινοήσεις, μέχρι η κατεδάφιση της ρουτίνας να του γίνει ρουτίνα!
