Στην επικαιρότητα, τα όρια στο Αιγαίο γίνονται ξανά πρωτοσέλιδο. Όρια που χαράσσονται, αμφισβητούνται, προστατεύουν. Κι όπως τα κράτη χρειάζονται καθαρές γραμμές για να διαφυλάξουν την κυριαρχία και την ειρήνη τους, έτσι κι εμείς, οι άνθρωποι, έχουμε ανάγκη από όρια για να διατηρήσουμε την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και την ισορροπία μας – ιδίως στον κόσμο της εργασίας.
Στο εργασιακό περιβάλλον, τα όρια είναι συνήθως άυλα – μα η απουσία τους γίνεται γρήγορα αισθητή.
Ένα τηλεφώνημα εκτός ωραρίου που “δεν πειράζει”, ένα καθήκον του…“κάν’ το για την ομάδα”, μια παρατήρηση που ξεπερνά το επαγγελματικό και αγγίζει το προσωπικό. Μικρές υπερβάσεις που, αν δεν οροθετηθούν έγκαιρα, σωρεύονται και φθείρουν: δημιουργούν δυσφορία, άγχος και τελικά, διάρρηξη εμπιστοσύνης.
Όταν τα όρια λείπουν ή είναι ασαφή, χάνεται το μέτρο. Δουλεύουμε περισσότερο απ’ όσο αντέχουμε, ακούμε περισσότερα απ’ όσα μας αναλογούν, φορτωνόμαστε ευθύνες πέρα από τις δυνάμεις μας. Η ανάγκη να είμαστε “καλοί συνάδελφοι” ή να “μην ταράξουμε τη συνεργασία” μάς οδηγεί πολλές φορές στο να αγνοούμε τα προσωπικά μας όρια, με κόστος τη δική μας ευημερία.
Αντίθετα, η υγιής οριοθέτηση –όταν γίνεται με σεβασμό και σαφήνεια– δεν απομακρύνει· θωρακίζει τις σχέσεις. Το “αυτό μπορώ, αυτό δεν μπορώ” δεν είναι άρνηση ή ανευθυνότητα· είναι ειλικρίνεια και πραγματική δέσμευση.
Ένας εργασιακός χώρος όπου τα όρια αναγνωρίζονται και τιμώνται, γίνεται χώρος ασφάλειας, εμπιστοσύνης και δημιουργικότητας. Χώρος όπου οι άνθρωποι τολμούν να συνεργάζονται ανοιχτά, να εκφράζονται ελεύθερα, να αναλαμβάνουν ευθύνες με ενθουσιασμό και πίστη και αυτό δημιουργεί την ψυχολογική ασφάλεια στον χώρο εργασίας.
Κι εκείνη την ημέρα, το είδα να συμβαίνει μπροστά μου:
Ήμουν καθισμένη στην άκρη της αίθουσας συσκέψεων, αφοσιωμένη στην παρουσίαση που ετοιμαζόμουν να κάνω σε ομάδα πελάτη. Όμως δεν μπορούσα να αγνοήσω τη σκηνή που εκτυλισσόταν λίγα μέτρα πιο πέρα – σχεδόν αθόρυβα, αλλά απολύτως καθοριστικά.
Ο διευθυντής, με το γνώριμο ύφος του –ευγενικό αλλά αποφασιστικό– ζήτησε από τον Γιώργο, έναν από τους πιο αξιόπιστους συνεργάτες, να αναλάβει μια καινούρια, απαιτητική παρουσίαση για την επόμενη κιόλας ημέρα. Η διορία ήταν ασφυκτική και η στιγμή που του το ανέθεσε, ατυχής.
Ο Γιώργος δίστασε. Το βλέμμα του φανέρωσε, έστω για μια στιγμή, την εσωτερική του πάλη. Ήξερα πως τις τελευταίες εβδομάδες είχε αναλάβει περισσότερα απ’ όσα μπορούσε να διαχειριστεί. Δούλευε αργά τα βράδια, είχε αναβάλει προσωπικά σχέδια, είχε κουραστεί.
«Θα ήθελα πολύ να βοηθήσω», είπε ήρεμα, «όμως αυτή τη φορά δεν μπορώ να το αναλάβω χωρίς να επηρεαστεί η ποιότητα των άλλων έργων που ήδη τρέχω. Θα πρότεινα να το αναλάβει κάποιος που έχει μεγαλύτερη διαθεσιμότητα αυτή την περίοδο, και φυσικά, αν χρειάζεται υποστήριξη, είμαι διαθέσιμος να βοηθήσω σε δεύτερο ρόλο».
Για μια στιγμή, η αίθουσα πάγωσε. Γνώριζα ότι ένα «όχι» προς τον συγκεκριμένο διευθυντή δεν ήταν συνηθισμένο. Όμως ο τρόπος του Γιώργου ήταν αφοπλιστικός: ούτε άμυνα, ούτε αντίδραση – μόνο σεβασμός, σαφήνεια και υπευθυνότητα.
Ο διευθυντής, εξαιρετικός ηγέτης, τον κοίταξε προσεκτικά. Για μια στιγμή ίσως μπορούσες να δεις και μια εκτίμηση να γεννιέται στα μάτια του. Χαμογέλασε ελαφρά. «Κατανοητό. Ευχαριστώ για την ειλικρίνειά σου», είπε. Και συνέχισε τη συζήτηση με την υπόλοιπη ομάδα.
Έμεινα να σκέφτομαι τη σκηνή εκείνη για πολλή ώρα. Πόσο δύσκολο είναι να θέτουμε όρια – κι όμως, πόσο αναγκαίο.
Δεν ήταν πράξη αντίστασης· ήταν πράξη φροντίδας. Φροντίδας για τον εαυτό του και για την ομάδα. Γιατί τα όρια, τελικά, δεν υψώνουν τείχη· χτίζουν γέφυρες. Προστατεύουν, καθοδηγούν, κρατούν ζωντανό τον αμοιβαίο σεβασμό.
Σε έναν κόσμο εργασίας που συχνά μας σπρώχνει πέρα από τα όριά μας, να θέτεις όρια σημαίνει να αναγνωρίζεις την αξία σου. Και αυτή είναι μια πράξη δύναμης, ποτέ μικρή.
Τα όρια είναι οι χάρτες που μας βοηθούν να πορευόμαστε σε πολύπλοκα δίκτυα σχέσεων χωρίς να χανόμαστε. Και ο κόσμος της εργασίας έχει ανάγκη από αυτά τα άυλα αλλά ακλόνητα όρια, αν θέλει πραγματικά να εξελιχθεί με χαρισματικούς ηγέτες και αποτελεσματικές ομάδες.
“The greater the obstacle, the more glory in overcoming it.” – Molière.
