Mε αφορμή την ομαδική έκθεση «Εγεννήθην εν Σκιάθω», που θα φιλοξενείται έως τις 25 Μαρτίου 2024, στον υπέροχο χώρο του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών, αφιερωμένη στον «άγιο των ελληνικών γραμμάτων», τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, επισκέφθηκα το αξιόλογο αυτό Μουσείο & μοιράζομαι μαζί σας την ιστορία του.
Στεγάζεται σε συγκρότημα δύο ιστορικών κτιρίων της Αθήνας, επί της οδού Ι. Παπαρρηγοπούλου αρ. 5 & 7, και είναι αφιερωμένο στην ιστορία της πρωτεύουσας κατά τους νεότερους χρόνους. Σύμφωνα με το Ιδρυτικό διάταγμα της 4η Οκτωβρίου 1973, καθορίζεται ότι «αντικείμενο του Μουσείου θα είναι η ιστορία της πόλεως των Αθηνών από της εποχής της Φραγκοκρατίας και εντεύθεν…». Αν και τα λείψανα από την εποχή της Φραγκοκρατίας και Τουρκοκρατίας είναι λίγα, έχουν τεράστια σημασία γιατί συνδέονται με τη νέα πόλη.
Το Μουσείο φέρει τα ονόματα του πολιτικού Λάμπρου Ευταξία (1905-1996) και του θείου του, Αλεξάνδρου Βούρου (1871-1959), ανώτατου στελέχους της ελληνικής διπλωματίας.
Ιδρύθηκε το 1973 από τον δισέγγονο του Σταμάτη Δεκόζη Βούρου, Λάμπρο Ι. Ευταξία, με την βοήθεια του κληροδοτήματος που του άφησε ο εκ μητρός θείος του, Αλέξανδρος Βούρος και άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό το 1980. Το 1990 τιμήθηκε με βραβείο «Ευαγγέλου και Πηνελόπης Φαρμακίδου» της Ακαδημίας Αθηνών.
Τα δύο κτίρια επικοινωνούν μεταξύ τους με μία εσωτερική γέφυρα.
«Το Παλαιό Παλάτι» – Παπαρρηγορούλου 7
Το διώροφο πρώιμου νεοκλασικού ρυθμού κτίριο, από τα πρώτα σπίτια που κτίστηκαν στην Αθήνα, αναγέρθηκε κατά τα έτη 1833-1834, σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Λίντερς και Χόφφερ για κατοικία του Χιώτη τραπεζίτη Σταμάτη Δεκόζη-Βούρου (1792- 1881).
Στους Αθηναίους είναι γνωστό ως το «Παλαιό Παλάτι», γιατί εκεί έμεινε από το 1836 έως το 1843 το νιόπαντρο βασιλικό ζεύγος, Όθωνας και Αμαλία. Για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες του παλατιού είχαν ενοικιαστεί οι διπλανές κατοικίες Μαστρονικόλα και Αφθονίδη (Μπερικετόγλου), τα οποία δεν σώζονται σήμερα, και τα κτίρια ήταν συνδεδεμένα με μία στοά που έγινε σε σχέδια του Βαυαρού αρχιτέκτονα Hoch, κατόπιν εντολής του Όθωνα.
Στο παλάτι αυτό οργανώθηκαν οι πρώτοι ανακτορικοί χοροί οι οποίοι εντυπωσίαζαν εξαιρετικά τους Αθηναίους. Ένας απ’ αυτούς, συνδέεται έμμεσα με μία παροιμιώδη έκφραση που χρησιμοποιείται από τότε. Πρόκειται για έναν χορό προς τιμή της νέας βασίλισσας, με καλεσμένους ήρωες της επανάστασης και σημαίνονται πρόσωπα της ελληνικής κοινωνίας. Την ώρα που ο Δημήτρης Πλαπούτας έσερνε το τσάμικο, ακούστηκε από τον Κολοκοτρώνη, ο οποίος ήξερε την συνήθεια του ανιψιού του να πετάει όταν χορεύει, τα τσαρούχια του στον αέρα, να λέει «… Τον νου σου Μήτρο… Σιγά τον πολυέλαιο».
Όταν το βασιλικό ζεύγος εγκαταστάθηκε στα Ανάκτορα (νυν Ελληνικό Κοινοβούλιο) το κτίριο αυτό, μαζί με το δεύτερο επί της οδού Παπαρρηγοπούλου 5, φιλοξένησε τα μέλη της οικογένειας Δεκόζη-Βούρου.
Σήμερα, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει στις αίθουσες του πρώτου ορόφου πώς ήταν οι χώροι όταν το κτίριο χρησιμοποιείτο σαν ανάκτορο. Παρουσιάζεται αναπαράσταση της κουζίνας του παλατιού, του σαλονιού της βασίλισσας Αμαλίας, με την επίπλωση σε στυλ biedermeier, της βιβλιοθήκης, του γραφείου και του σαλονιού του βασιλιά Όθωνα, της αίθουσας του θρόνου, με την επίχρυση πολυθρόνα που έχει τοποθετηθεί στην θέση του θρόνου. Επίσης, εκτίθενται σερβίτσια με το μονόγραμμά τους, το σκάκι του Όθωνα, τη φορεσιά και το πιάνο της Αμαλίας, το γραφείο του προέδρου της βαυαρικής επιτροπής Αντιβασιλείας Άρμανσπεργκ, καθώς και το χειρόγραφο Σύνταγμα του 1844.
Ο χώρος μπροστά από το παλάτι (νυν πλατεία Κλαυθμώνος), διαμορφώθηκε σε κήπο από την βασίλισσα Αμαλία. Ήταν ο πρώτος δημόσιος κήπος της Αθήνας και έφτανε μέχρι την πλατεία Κολοκοτρώνη. Την επιμέλειά του είχε ο γεωπόνος Σμάρατ, ο οποίος αργότερα εργάστηκε και στον Βασιλικό Κήπο. Είχε φοίνικες και λεύκες, σιντριβάνι και μία στέρνα με χρυσόψαρα και έμεινε γνωστός ως ο Κήπος του Παλιού Παλατιού. Σήμερα ο κήπος αυτός δεν υπάρχει παρά ένα πολύ μικρό κομμάτι του, όπου βρίσκεται ακόμη ένας από τους φοίνικες που φύτευσε η Αμαλία.
Οικία Κωνσταντίνου Στ. Βούρου – Παπαρρηγοπούλου 5
Το διώροφο κτίριο επί της Ι. Παπαρρηγοπούλου 5, αναγέρθηκε το 1859 σε σχέδια του του στρατιωτικού μηχανικού Γεράσιμου Μεταξά για οικία του γιού του Σταμάτη Δεκόζη-Βούρου, Κωνσταντίνου (1830- 1918). Στο κτίριο έγιναν επεμβάσεις και αναμορφώσεις τόσο από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Χέλμη, το 1916, όσο και από τον Ιωάννη Τραυλό, το 1950.
Αυτό το κτίριο σήμερα αποτελεί τμήμα του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών και ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να περιπλανηθεί μέσα σε χώρους που αντικατοπτρίζουν τον τρόπο ζωής σ’ ένα σπίτι της ανώτερης αστικής τάξης της Αθήνας στα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές του 20ού.
Στο Μουσείο της πόλης των Αθηνών, βρίσκεται μεταξύ άλλων ο μεγαλύτερος πίνακας που φιλοτεχνήθηκε ποτέ με θέμα την Αθήνα. Πρόκειται για τον πίνακα του Ζακ Καρέϊ (1674), που απεικονίζει την υποδοχή του Μαρκησίου ντε Λουντέλ και της γαλλικής αντιπροσωπείας από τον τούρκο τοποτηρητή της πόλης, με φόντο τον Παρθενώνα, δεκατρία χρόνια πριν αυτός βομβαρδιστεί από τον Μοροζίνη. Ο πίνακας αυτός αποτελεί ένα ντοκουμέντο για την πόλη και τα μνημεία της εκείνη την εποχή. Στην ίδια αυτή αίθουσα του ισογείου, εκτίθενται ζωγραφικά και χαρακτικά έργα των σπουδαιότερων περιηγητών της Αθήνας από τον 17ο αιώνα και ύστερα καθώς επίσης και η μακέτα-πρόπλασμα της Αθήνας του 1842 1842 (έργο των Ιωάννη Τραυλού – Νικολάου Γερασιμώφ), σε κλίμακα 1:1000.
Στις συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνονται τεκμήρια της οθωνικής περιόδου, ζωγραφικοί πίνακες σπουδαίων καλλιτεχνών (Ν. Γύζη, Γ. Γουναρόπουλου, Π. Μαθιόπουλου κά.), χαρακτικά έργα του Andrea Gasparini (1843), γλυπτά, ενδυμασίες, έπιπλα, μετάλλια, πορσελάνες, σπάνια βιβλία και ενθυμήματα, φωτογραφίες, μουσικά όργανα καθώς και εκθέματα με ιδιαίτερη ιστορική σημασία όπως ο μεγάλος λιθογραφημένος χάρτης του ως τότε Βασιλείου της Ελλάδος (1838).
Στην έκθεση «Εγεννήθην εν Σκιάθω», επιμέλειας της Ιστορικού Τέχνης Ιριδας Κρητικού συμμετέχουν 76 εικαστικοί και είναι συνδιοργάνωση του Δήμου Σκιάθου και του Μουσείου της Πόλης των Αθηνών.
