«Τα γηρατειά δεν είναι η χαμένη νεότητα αλλά ένα νέο στάδιο ευκαιρίας και δύναμης.»
Betty Friedan
Σε μια κοινωνία που γερνά η δημιουργία είναι η μοναδική διέξοδος απέναντι στον καταλύτη χρόνο. Η τέχνη έχει την μαγική δύναμη της ψευδαίσθησης που μεταμορφώνει την πραγματικότητα και δίνει νόημα στην κάθε στιγμή της ζωής ακόμα και όταν βαδίζει αμετάκλητα προς το τέλος της.
Οι περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη είναι ηλικιωμένοι καθώς ο μέσος όρος ζωής αυξάνεται χάρη στην σύγχρονη επιστήμη και την τεχνολογία. Η ζωη παρατείνεται και διεκδικεί μια δεύτερη ευκαιρία με το εφόδιο της ωριμότητας και της μεγάλης εμπειρίας.Μέσα από νέες ενδιαφέρουσες διαδρομές ο ηλικιωμένος άνθρωπος αναζητά την απόλαυση και την συμμετοχή στο σύγχρονο γίγνεσθαι. Όταν το μυαλό και η ψυχή δεν έχουν γεράσει και δεν ακολουθούν την φθορά του σώματος, τότε μόνον ο άνθρωπος διατηρεί όλες του τις ικανότητες ακμαίες, με δίψα για ζωη. Δεν «σκοτώνεις τον χρόνο»αλλά με πάθος τον απολαμβάνεις, ξέροντας ότι κάθε μέρα μπορεί να είναι η τελευταία.
Στην εποχή των social media ακόμα και η ρουτίνα αποκτά νέα σημασία και ιδιαίτερο νόημα. Ο σύγχρονος άνθρωπος παγιδεύεται από την εικόνα του και την εμμονή της αιώνιας νεότητας ζώντας σε μια εικονική πραγματικότητα με την βοήθεια της πλαστικής ανάπλασης. Ενώ το πρότυπο της πλαστής ομορφιάς κυριαρχεί παντού αναδεικνύοντας μια υβριδική αισθητική χωρίς ηλικία , στην εποχή της διαφορετικότητας που διέπεται από αβυσσαλέες αντιθέσεις, γεννιέται παράλληλα μια νέα ανατρεπτική ταση στην τέχνη, σαν αντίδραση στο ‘plastic beauty’που αποδομεί το απόλυτο κάλλος εξυμνώντας την φυσική φθορά των πραγμάτων.
Στον αντίποδα του πορτρέτου του Dorian Gray το να γερνάς ασκεί γοητεία, κυρίως αν το στυλ καθορίζει την κλασική εικόνα . Η επιστροφή στο ‘natural look’ διαμορφώνει νέους κανόνες αισθητικής σε μια αναζήτησή του διαφορετικού, κυρίως στον χώρο της μόδας, της φωτογραφίας και της διαφήμισης .
Στην εποχή του ‘rebranding’ τα μηνύματα αλλάζουν και προωθούν την καινούργια πρόκληση:
«Γίνε ο εαυτός σου!» «Δείξε το πραγματικό σου πρόσωπο!» «Μην φοβάσαι να γεράσεις!»
«Βe yourself’ και όχι μόνον… ‘selfie!»
Η τέχνη πάντα αποτύπωνε το ύφος και το ήθος κάθε εποχής. Από την αρχαιότητα η τριτη ηλικία είχε ιδιαίτερη ρεαλιστική απεικόνιση με μεγάλο σεβασμό στον ηλικιωμένο άνθρωπο. Στα ανάγλυφα, στις προτομές, τις τοιχογραφίες και τα επιτύμβια η φυσιογνωμία του μεσήλικα εφερε το κύρος του αξιώματος του.
Αργότερα, στη Βυζαντινή αγιογραφία συναντάμε τις ιερατικές εμβληματικές απεικονίσεις και μετά στην Αναγέννηση τις περίφημες προσωπογραφίες αρχόντων και ιεροεξεταστών.
Ο Goya έφθασε το γερασμένο πρόσωπο στον ακραίο ρεαλισμό και σήμερα ο Ισπανός Sergi Cadenas ζωγραφίζει ένα πορτρέτο οφθαλμαπάτης(optical art ) που μεταμορφώνεται την ώρα που εν κινήσει το κοιτάζεις .
Στην σύγχρονη εποχή των ‘ηλικιωμένων του internet ’ γεννιέται μια νέα τολμηρή αισθητική που αποδομεί το κάλλος με την αρχαία ελληνική διάσταση, για να δώσει αξια στην ομορφιά της φυσικής φθοράς. Ο τέλειος νάρκισσος της πλαστικής ομορφιάς αποδομείται για να αναδυθεί ο εσωτερικός κόσμος που γερνά χωρίς να ντρέπεται για την νομοτέλεια της φυσιολογικής μοιραίας φθοράς
Η τέχνη αναπαριστά τον καινούργιο ‘homo senex’ χαρτογραφώντας την εσωτερική ψυχολογική φθορά επάνω στον καμβά του φθαρμένου προσώπου, όπως στα περίφημα πορτρέτα του David Hockney που υμνούν τα σημάδια του χρόνου με τρόπο συγκλονιστικά ρεαλιστικό .
Η τολμηρή επαναστατική τάση έχει κατακτήσει τον ‘γερασμένο’ πλανήτη και έχει επιβάλει ένα πρωτοποριακό modus vivendi στην μεγάλη ομάδα των ‘e-λικιωμένων’ που ακολουθούν φανατικά τους δημιουργικούς τρόπους ζωής, μέσα από την ζωγραφική, το θέατρο ,την μουσική, την συγγραφή και καθετί που διατηρεί ζωντανή την φλόγα της ύπαρξης.
Η τέχνη του να γερνάς είναι μια μέθοδος συστημική που με έμπνευση και φαντασία δίνει νόημα στην ‘τριτη ηλικία’.
The art of ageing είναι η τέχνη του να συμφιλιώνεσαι με την ηλικία σου και να αξιοποιείς δημιουργικά αυτή την διαδρομή απολαμβάνοντας την κάθε στιγμή σαν μια αιωνιότητα .
Κλεα Σουγιουλτζογλου
Ιστορικός τέχνης
–
Gallery by David Hockney RA
