Ως αναιμία ορίζεται η ελάττωση της αιμοσφαιρίνης: Στους άνδρες <13g/dL και στις γυναίκες <12g/dL.
Σε ηλικίες 64-65 ετών ανευρίσκεται στο 15% και φθάνει στο 37% σε ηλικίες άνω των 90 ετών!
Γιατρέ, πόσα είδη αναιμίας έχουμε;
Με την κινητική ταξινόμηση, η αναιμία μπορεί να προέρχεται είτε από ελαττωμένη παραγωγή (π.χ απλαστική, υποπλαστική αναιμία), είτε από αυξημένη απώλεια (μεθαιμορραγική π.χ σιδηροπενική αναιμία), είτε από αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων (π.χ αιμολυτικές αναιμίες). Ωστόσο, υπάρχουν και αναιμίες μικτού τύπου (π.χ αναιμία χρονίας νόσου).
Ποιές είναι οι συνέπειες της αναιμίας;
Τα συμπτώματα της αναιμίας οφείλονται στην ελαττωμένη προσφορά οξυγόνου στους ιστούς (δύσπνοια, κόπωση, ταχυκαρδία).
Επισημαίνεται η επίταση της αιμορραγικής διάθεσης σε συνύπαρξη θρομβοπενίας (ελαττωμένα αιμοπεταλια).
Η αναιμία (αιμοσφαιρινη <11gr/dL!) ελαττώνει την ποιότητα ζωής, τις φυσικές λειτουργίες (πτώσεις-τραυματισμοί!) και τις γνωσιακές λειτουργίες, ενώ αυξάνει την νοσηρότητα (π.χ καρδιαγγειακά και εγκεφαλικά επεισόδια).
Επιπροσθέτως, συνιστά παράγοντα και δείκτη αυξημένης θνητότητος σε ασθενείς με συνυπάρχοντα νοσήματα όπως χρονία νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακή ανεπάρκεια ή κακοήθεια, ενώ μειώνει και την αποτελεσματικότητα άλλων θεραπειώ, κυρίως σε ηλικιωμένους και νοσοκομειακούς ασθενείς.
Πότε μια αναιμία είναι βαριά και χρειάζεται άμεσα μετάγγιση;
Το κατώτατο όριο αιμοσφαιρίνης ασφαλείας που έχει ορίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) είναι τα 7,5g/dL.
Πώς προσεγγίζεται/γίνεται η διερεύνηση της αναιμίας;
Πρώτον, με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού.
Ερωτάται ο ασθενής εάν υπάρχει απώλεια όρεξης, απώλεια βάρους, αίσθημα χρόνιας κόπωσης, προβλήματα από το γαστρεντερικό σωλήνα, συμπτώματα αλλοτριοφαγίας, [(PICA) για παράδειγμα, αναζήτηση ξυνών τροφών, ακατάσχετη επιθυμία να τρώει, να μασάει ή να γλύφει παγάκια – παγοφαγία], νυκτερινοί ιδρώτες, πυρετός, χρόνια νοσήματα (όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα, νεφρική ανεπάρκεια), καταγραφή της ταχύτητας εμφάνισης της αναιμίας (οξεία, υποξεία, χρονία). Υπέρχρωση ούρων μετά από βρώση τεύτλων (παντζαριών), ευθραυστότητα ονύχων, γωνιακή χειλίτιδα και τριχόπτωση.
Δεύτερον, με τη φυσική εξέταση. Ωχρότητα κυρίως στις παλάμες, διότι οι επιπεφυκότες μπορεί να είναι ψευδώς ερυθροί (π.χ. επιπεφυκίτιδα ή εκτρόπιο σε υπερήλικες), σημεία ίκτερου στο φώς της ημέρας. Άλλα συνοδά στοιχεία όπως λεμφαδενοπάθεια, ηπατοσπληνομεγαλία, οστικά άλγη, αιμορραγικά σημεία (πετέχειες, εκχυμώσεις).
Τρίτον, με εργαστηριακή διερεύνηση. Γενική αίματος, μορφολογία ερυθρών, ερυθροκυτταρικοί δείκτες, έλεγχος για σιδηροπενία, φερριτίνη ορού, δείκτες φλεγμονής και στοιχεία αιμόλυσης.
Τέλος, το μυελόγραμμα, η βιοψία μυελού, η κυτταρογενετική μοριακή και ανοσοφαινοτυπική μελέτη απαιτούνται σε συγκεκριμένες αιματολογικές ενδείξεις.
Ποιά ειναι τα αίτια της αναιμίας στους ηλικιωμενους ασθενείς;
1. Στερητικά/ανεπάρκεια: Σιδήρου, βιταμινών Β12, Φυλλικου οξέος, ιχνοστοιχείων.
2. Φλεγμονώδεις νόσοι: Νεφρική, Καρδιακή Ανεπάρκεια, Κακοήθειες, Αυτοάνοσα , Αιματολογικά νοσήματα, λοιμώξεις, Θυρεοειδοπάθεια.
3. Απροσδιόριστης αιτιολογίας: (π.χ έρπουσα φλεγμονή, ελαττωμένα οιστρογόνα / τεστοστερόνη, κλωνική αιμοποίηση, ελαττωμένη ερυθροποιητίνη).
Ποιά είναι γενικώς η συνηθέστερη αναιμία;
H συνηθέστερη αναιμία είναι η σιδηροπενική, αφορά το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού και αποτελεί πρόβλημα δημόσιας υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ευάλωτες ομάδες είναι: νεογνά, παιδιά, έγκυες, γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και ηλικιωμένα άτομα.
Και ποιά είναι τα αίτια της σιδηροπενίας;
Πρώτον, μπορεί να είναι φυσιολογικά αίτια όπως: σωματική ανάπτυξη, εγκυμοσύνη, μεγάλη ηλικία, συστηματική φυτοφαγία, δρομείς μεγάλων αποστάσεων.
Δεύτερον, γυναικολογικά αίτια: μηνορραγίες, μητρορραγίες.
Τρίτον, αίτια από το γαστρεντερικό σωλήνα: οισοφαγίτιδα, κιρσοί οισοφάγου, εξελκωμένη διαφραγματοκήλη, ελικοβακτηρίδιο πυλωρού, πεπτικό έλκος, κοιλιοκάκη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, αιμορροΐδες, καρκίνος στομάχου και παχέος εντέρου.
Τέλος, αιμορραγική τηλεαγγειεκτασία και αγγειοδυσπλασίες ανευρίσκονται συχνά.
Στα «άλλα αίτια» περιλαμβάνεται και η κατάχρηση κορτικοστεροειδών και μη-στεροειδών αντιφλεγμονωδών.
Η θεραπεία μπορεί να γίνει μόνο με κόκκινο κρέας, χωρίς φάρμακα;
Η απάντηση είναι όχι, διότι γνωρίζουμε ότι 150g βοδινού κρέατος περιέχουν μόλις 3mg σιδήρου (Fe), όταν η ιδεώδης ημερήσια δόση για θεραπεία είναι 200mg. Συνεπώς, η θεραπεία πρέπει υποχρεωτικώς να είναι φαρμακευτική. Επιλογή ειναι ο δισθενής θειικός σίδηρος FeSO4. Επισημαίνεται ότι, η από του στόματος Σιδηροθεραπεία εκτός της δυσανεξίας, στα ηλικιωμένα άτομα συχνά συνυπάρχει και δυσαπορροφηση, λόγω της αυξημένης συχνότητας συνύπαρξης ατροφικής γαστρίτιδος.
Και πότε χρειάζεται ενδοφλέβια σιδηροθεραπεία;
Επισημαινεται ότι, οι ενδομυϊκές ενέσεις είναι εν δυνάμει επικίνδυνες και αναποτελεσματικές. Η ενδοφλέβια έγχυση σιδήρου με τη χρήση των νεωτέρων σκευασμάτων, στερείται πρακτικώς αλλεργικών παρενεργειών και έχει τις ακόλουθες ενδείξεις:
- Σε αποτυχία από του στόματος σιδηροθεραπεία (δυσανεξία, κακή απορρόφηση, γαστρεκτομή, έλκος, ατροφική γαστρίτιδα, ελικοβακτηρίδιο, κοιλιοκάκη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου).
- Ανάγκη για ταχεία ανάκαμψη: βαριά αναιμία 2ου και 3ου τριμήνου κυήσεως, χρόνια αιμορραγική διάθεση, τηλεαγγειεκτασίες.
- Σε συνδυασμό με διεγέρτες της ερυθροποίησης (ερυθροποιητίνη), π.χ σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.
- Σε σιδηροπενία σε καρδιακή ανεπάρκεια.
- Σε στρατηγική αποφυγής μεταγγίσεων σε χειρουργικούς ασθενείς.
Συμπερασματικά επισημαίνεται ότι:
Η Αναιμία ειναι σύμπτωμα και όχι νόσος. Πρέπει η διάγνωση και η θεραπεία να καθοδηγείται από τον Κλινικό Αιματολόγο, καθ’όσον η άκριτη θεραπεία (π.χ η χορήγηση σιδήρου) μπορεί να αποκρύψει μια λανθάνουσα κακοήθεια.
