Ένα σύγχρονο λογοτεχνικό πείραμα για τη μοναξιά, τη δημιουργία και την ευθύνη

Την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου, στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη, παρουσιάστηκε το Blue, το νέο μυθιστόρημα των Στάθη Βλαχάκου και Θεόδωρου Χήρα. Δύο γιατροί, που ταυτόχρονα είναι  και λογοτέχνες, συναντήθηκαν δημιουργικά σ’ ένα εγχείρημα ασυνήθιστο, τολμηρό και γοητευτικά ριψοκίνδυνο: Ένα βιβλίο γραμμένο εξ ημισείας, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση, με τον έναν να παραλαμβάνει το κείμενο από τον άλλον και να το συνεχίζει όπως εκείνος φανταζόταν.

Ένα πείραμα που θυμίζει το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων του 1958, όταν οι Τερζάκης, Μυριβήλης, Βενέζης και Καραγάτσης έγραψαν από κοινού ένα έργο σε συνέχειες, αναλαμβάνοντας εκ περιτροπής την αφήγηση. Εξήντα επτά χρόνια μετά, οι δύο γιατροί αναβιώνουν το πείραμα, μεταφέροντάς το στο σήμερα, σε μια εποχή όπου η ανθρώπινη επικοινωνία μοιάζει πιο δύσκολη από ποτέ και η δημιουργία χρειάζεται πίστη, γενναιότητα και σεβασμό.

Η γνωριμία τους ξεκίνησε τυχαία, μέσα από μια τηλεφωνική συζήτηση για ιατρικά θέματα που σταδιακά εξελίχθηκε σε λογοτεχνική ανταλλαγή. Ο  Σ. Βλαχάκος έστειλε στον Θ. Χήρα τα πρώτα κεφάλαια ενός νέου έργου, αναζητώντας γνώμη· εκείνος, αντί για σχόλια, απάντησε με τη συνέχεια. Από εκείνη τη στιγμή, η αλληλογραφία τους μετατράπηκε σε συγγραφικό μαραθώνιο. Μέσα από αλλεπάλληλα emails, χωρίς να συναντηθούν παρά τρεις φορές όλο τον χρόνο, έγραψαν το Blue – ένα βιβλίο που οι ίδιοι περιγράφουν ως «ταξίδι στο μπλε, με χρώμα ψυχής και επιστήμης».

Ο ήρωας του βιβλίου, Ζωρζ Λεκρέ, είναι ένας νεαρός Γάλλος συγγραφέας με καταγωγή από τη Νορμανδία, που μετακομίζει στο Παρίσι με τη μητέρα του, ακροβάτισσα στο επάγγελμα. Ενήλικος πια, περιπλανιέται στους δρόμους της πόλης του φωτός – μιας πόλης που λειτουργεί στο βιβλίο ως αυτόνομος χαρακτήρας – αναζητώντας την ταυτότητά του και το νόημα της δημιουργίας. Μια απρόσμενη παραβατική του πράξη θα οδηγήσει την αστυνομία στη σύλληψη ενός διάσημου συγγραφέα, του Ζιλιέν Αστρίντ. Από εκεί αρχίζει ένα παιχνίδι ηθικών και ψυχολογικών αλληλοσυσχετισμών, όπου οι ζωές των δύο αντρών μπλέκονται ανεξίτηλα, καθορίζοντας η μία την άλλη χωρίς να το γνωρίζουν.

Το Blue είναι ένα μυθιστόρημα που κινείται ανάμεσα στο αστυνομικό και το υπαρξιακό, με σαφείς ιατρικές και ψυχολογικές αναφορές – αποτέλεσμα της διττής ιδιότητας των συγγραφέων. Θίγει ζητήματα όπως η ευθραυστότητα της δικαιοσύνης, η υπερβολική εμπιστοσύνη στην τεχνολογία, η ευθύνη απέναντι στις πράξεις μας και η μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου. Το μπλε, άλλωστε, δεν είναι τυχαία επιλογή: Συμβολίζει τη μελαγχολία αλλά και την ελπίδα, την απόσταση αλλά και την υπέρβαση.

«Στο τέλος δεν μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε ποιο κομμάτι είχε γράψει ποιος», είπε ο Στάθης Βλαχάκος στην παρουσίαση. «Ίσως αυτό να είναι το πιο όμορφο αποτέλεσμα: Δύο φωνές που ενώθηκαν σε μία, χωρίς φιλοδοξίες επικράτησης». Ο Θεόδωρος Χήρας συμπλήρωσε: «Είχε πόνο, αλλά και μια σπάνια ειλικρίνεια. Ένα βιβλίο γράφεται στην ανάγκη της μοναξιάς του συγγραφέα, ένα βιβλίο απευθύνεται στη σιωπηλή μοναξιά του αναγνώστη, ένα καλό βιβλίο είναι γραμμένο από σιωπή και οδύνη – κι εμείς αυτό το ζήσαμε».

Το Blue είναι, πράγματι, ένα βιβλίο που ξεπερνά τα όρια του συμβατικού μυθιστορήματος. Αναδεικνύει την αφοσίωση, τη συνεργασία ως δημιουργική πράξη, τη γραφή ως διάλογο και τη λογοτεχνία ως χώρο όπου το επιστημονικό βλέμμα συναντά την ανθρώπινη ευαισθησία. Ένα πείραμα που πέτυχε, όχι επειδή οι δύο συγγραφείς συνεννοήθηκαν, αλλά επειδή αλληλοσυμπληρώθηκαν, εμπιστεύτηκαν ο ένας τον άλλον – και το χρώμα του μπλε έκανε τα υπόλοιπα.

Το Blue είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί· σε παρασύρει με τον ρυθμό του και, μόλις το αρχίσεις, δύσκολα το αφήνεις. Κάθε κεφάλαιο γεννά διαφορετικά, συχνά αντιφατικά συναισθήματα, ενώ η αγωνία και η περιέργεια για την έκβαση κορυφώνονται μέχρι την τελευταία σελίδα.