Από αυτή την ερώτηση ξεκινάει η γένεση των πρώτων στερεότυπων: Με βάση ποιόν θα ρώταγε οποιοσδήποτε άνθρωπος με φυσική περιέργεια και ανοιχτό μυαλό;
Στον πλανήτη Γη, ζούμε πάρα πολλοί διαφορετικοί λαοί, με διαφορετικές θρησκείες, διαφορετικές παραδόσεις, διαφορετικές ηλικίες, διαφορετικής κοινωνικο-οκονομικής κατάστασης. Ζούμε διαφορετικά φύλα, άνθρωποι με διαφορετικές προτεραιότητες, διαφορετικές ανάγκες, διαφορετικές επιθυμίες. Μεγαλώσαμε σε διαφορετικές οικογένειες, με διαφορετικές εμπειρίες στο γενεαλογικό δέντρο, που διαμόρφωσαν διαφορετικές αρχές.
Είναι βασικό να κατανοήσουμε ότι τα στερεότυπα και προκαταλήψεις και κατά συνέπεια η συμπεριφορά διάκρισης:
α. δημιουργούνται από φόβο και πρόθεση επιβίωσης. Από ένα “εμείς απέναντι / ενάντια στους άλλους”, που στηρίζεται όμως στα φίλτρα που πολλές φορές μας ορίζουν μια πραγματικότητα που δεν υπάρχει.
β. είναι επικίνδυνα, άδικα, υπεραπλουστευμένα, επώδυνα, διχαστικά και πολλά άλλα, για πολλές κοινωνικές ομάδες και άτομα.
γ. αφορούν πολύ περισσότερες ομάδες από όσες ο καθένας μας πιστεύει.
Τα στερεότυπα αποτελούν γενικεύσεις και οδηγούν σε απόλυτα συμπεράσματα με βάση ταυτότητες και χαρακτηριστικά. Είναι υποθέσεις που ομαδοποιούν τα άτομα με βάση ένα ίσως και μόνο χαρακτηριστικό της ταυτότητας τους. Άκριτες ταμπέλες που αναιρούν την πραγματικότητα της μοναδικότητας, της σύνθετης ταυτότητας των ανθρώπων.
Οι προκαταλήψεις που ακολουθούν είναι πεποιθήσεις για ένα άτομο ή μια ομάδα, με βάση αυτά τα στερεότυπα. Αυτές οι πεποιθήσεις, εμφανίζονται ως απόλυτοι χαρακτηρισμοί, υπεράνω αξιολόγησης της υπόστασης τους στην κάθε μονάδα.
Και μετά αυτονόητα περνάμε σε διάκριση, πράξεις κ συμπεριφορές που διχάζουν, ισοπεδώνουν και αδικούν, προκαλώντας πολλαπλές ζημιές.
Ο καθένας σας διαβάζοντας ήδη σκέφτεται μια ομάδα, για την οποία πιστεύει απόλυτα κάτι, και ενοχλείται ίσως από όσα γράφω. Άλλος σκέφτεται θρησκείες, άλλος σεξουαλικό προσανατολισμό, άλλος φύλο, άλλος επιλογές ζωής…
Αναρωτηθείτε όμως: Μήπως ανήκετε και εσείς σε μια ομάδα, βάσει ενός χαρακτηριστικού της ταυτότητας σας, για την οποία κάποιος άλλος αναγνώστης αυτή τη στιγμή έχει προκατάληψη;
Ταμπέλες σκληρές υπάρχουν πολλές. Συχνά και αντιφατικές μεταξύ τους.
Λένε κάποιοι κρίνουντας, “τους άσχετους νέους που σιγά, τι ξέρουν”, άλλοι κρίνουν “τους ξεροκέφαλους ηλικιωμένους που έμειναν σε άλλη εποχή”. Άλλοι κρίνουν τις “δυναμικές επιθετικές” γυναίκες, άλλοι τις “άβουλες”… Δε θέλω να συνεχίσω. Καταλαβαίνετε.
Είναι όμως αληθινές αυτές οι τοποθετήσεις-στερεότυπων;
Δεν υπάρχουν δηλαδή ξεροκέφαλοι νέοι που κολλάνε στα δικά τους; Όλοι οι ηλικιωμένοι είναι «σχετικοί»; Και σε τι είναι σχετικοί; Σε ποια συγκεκριμένα εποχή κόλλησαν όλοι, και τι χαρακτηριστικά έχει αυτή;
Κάθε πεποίθηση προκύπτει είτε από το περιβάλλον που μεγαλώσαμε, ή από κάποια δυνατή εμπειρία που μας στιγμάτισε ή από επιλογή μας. Για εμάς όμως είναι η απόλυτη αλήθεια.
Εάν θέλετε να μειώσετε τις πεποιθήσεις που οδηγούν σε διχασμό, απόλυτες τοποθετήσεις και προκαταλήψεις, αναρωτηθείτε:
Ποια είναι τα φίλτρα σας για τους ανθρώπους γύρω; Στηρίζονται σε γενικεύσεις ή συγκεκριμένα εξατομικευμένα στοιχεία;
Είναι ΟΛΟΙ όσοι χαρακτηρίζετε ΙΔΙΟΙ; Η γενικευμένη ταμπέλα απόρριψης που βάζετε σε μια συζήτηση, μπορεί αύριο να βλάψει ή αδικήσει κάποιον;
Αξιολογείτε την πλήρη ταυτότητα του ατόμου ή της ομάδας ή μηδενίζετε με ένα χαρακτηριστικό;
Πώς “πρέπει” να είναι ο κόσμος; Διάνοιες που σήμερα εξυμνούμε, απορρίφτηκαν στην εποχή τους, με κάποια ταμπέλα. Άνθρωποι που σήμερα αποτελούν σημεία αναφοράς για την ανθρώπινη εξέλιξη, αιώνες πριν ίσως είχαν καεί, εκτελεστεί, εξαφανιστεί από τη γη…
Ίσως, αν την επόμενη φορά που θα ακούσουμε μια άσχημη είδηση ή θα δούμε κάποιον διαφορετικό από εμάς, αντί να ξεκινήσουμε με το «Όλοι τους…» ή κάποια ταμπέλα, αφήσουμε χώρο να δούμε τον άνθρωπο… ;
Αν πέρα από εμφάνιση ή μεμονωμένο χαρακτηριστικό ταυτότητας, μπορέσουμε να δούμε τον συνάνθρωπο μας στην πληρότητα του, ίσως τότε βρεθούμε πιο κοντά σε ένα κόσμο περισσότερης αποδοχής, ευτυχίας, σύνδεσης και πληρότητας, που περιλαμβάνει και τη δική μας…
