Ο κορυφαίος Έλληνας καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας Αντώνιος Ντακανάλης, μας μιλά για την κατάσταση της ψυχικής υγείας των Ελλήνων εργαζομένων, τη σημασία της προστασίας και προαγωγής της ψυχικής υγείας σε κάθε είδους εργασιακό περιβάλλον (από τις μεταφορές και το εμπόριο μέχρι τη βιομηχανία και τη ναυτιλία) και τις πιο αποτελεσματικές δράσεις προς όφελος των εργαζομένων, των οργανισμών και των κοινοτήτων.
Μια από τις ομιλίες σας στο προσεχές Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχιατρικής στην Πόλη του Μεξικού αφορά την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας των εργαζομένων σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Πριν μιλήσουμε για αυτό το θέμα, θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς αποτυπώνεται σήμερα η ψυχική υγεία των Ελλήνων εργαζομένων και κατά πόσο επηρεάζεται από ένα αβέβαιο και ρευστό οικονομικό, κοινωνικό και γεωπολιτικό περιβάλλον;
Η ψυχική υγεία όλων μας είναι σήμερα επιβαρυμένη!
Η πρόσφατη παγκόσμια έρευνα του Ομίλου Adecco Global Workforce of the Future ανέδειξε το μέγεθος της επιβάρυνσης της ψυχικής υγείας των εργαζομένων παγκοσμίως, ανεξαρτήτως ηλικίας ή κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων που βρίσκονται στην τελευταία θέση μεταξύ των υπόλοιπων Ευρωπαίων πολιτών.
Η ψυχική μας υγεία, που συνδέεται στενά με την αποδοτικότατα και παραγωγικότητά μας, δεν είναι στατική και επηρεάζεται από πληθώρα βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων, όπως γενετική προδιάθεση, αρνητικές εμπειρίες ζωής, έκθεση σε δυσμενείς περιβαλλοντικές, εργασιακές και οικονομικοκοινωνικές συνθήκες κτλ.
Την τελευταία δεκαπενταετία έχουμε αντιμετωπίσει για παράδειγμα τόσο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, μια πλημμυρίδα ψυχοπιεστικών γεγονότων (π.χ. πανδημία) και κρίσεων οικονομικών, γεωπολιτικών, κλιματικών και άλλων.
Όλο αυτό το κλίμα αβεβαιότητας που λειτουργεί σωρευτικά και επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικό τρόπο και ένταση επιβαρύνει την ψυχική μας υγεία διαταράσσοντάς ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε, κοιμόμαστε, τρώμε, μαθαίνουμε, εργαζόμαστε και φυσικά αποδίδουμε.
Tο βλέπουμε καθημερινά στα ιατρεία και στα ψυχοθεραπευτικά μας κέντρα. Το δείχνουν οι πανευρωπαϊκές μελέτες μας και τα στοιχεία των Διεθνών Οργανισμών: 1 εργαζόμενος στους 5 σήμερα υποφέρει από ψυχική νόσο και δυσλειτουργεί, μεταφέροντας αυτή τη δυσλειτουργία στο εργασιακό και οικογενειακό περιβάλλον.
Σε όλο τον κόσμο εργαζόμενοι, οικογένειες, επιχειρήσεις και ολόκληρες οικονομίες βιώνουν τον αντίκτυπο των προβλημάτων ψυχικής υγείας, ανεξάρτητα από το αν αυτά προκλήθηκαν ή επιδεινώθηκαν από την εργασία και τις δυσμενείς εργασιακές συνθήκες (π.χ. βία και παρενόχληση, συγκεχυμένους εργασιακούς ρόλους, κακές εργασιακές σχέσεις μεταξύ συναδέλφων, υπερβολικό φόρτο εργασίας, εξαντλητικά ωράρια και ανεπαρκή ανάπαυση) ή από άλλους παράγοντες.
Τα προβλήματα ψυχικής υγείας που δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, όπως η κατάθλιψη και το άγχος που είναι τα πιο διαδεδομένα στους χώρους εργασίας παγκοσμίως, έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της εργασιακής δέσμευσης, ικανοποίησης και αποδοτικότητας, τη λήψη λανθασμένων ή παρακινδυνευμένων αποφάσεων, το αρνητικό κλίμα στο εργασιακό περιβάλλον και την αύξηση των απουσιών από το χώρο εργασίας. Πέρυσι μάλιστα τα προβλήματα ψυχικής υγείας ήταν η 4η συχνότερη αιτία απουσιών λόγω ασθένειας, ενώ η απώλεια παραγωγικότητας, ως αποτέλεσμα μόνο της κατάθλιψης και του άγχους, κοστίζει στην παγκόσμια οικονομία σχεδόν 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Οξυδερκείς επιχειρήσεις που επενδύουν σε πρωτοβουλίες για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και την υποστήριξη των εργαζομένων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές βλέπουν οφέλη όχι μόνο στην υγεία των εργαζομένων αλλά και στην παραγωγικότητά τους. Πρόσφατα, εκτιμήθηκε, για παράδειγμα ότι για κάθε 1 δολάριο που επενδύεται στην υποστήριξη των εργαζομένων με κατάθλιψη ή άγχος, που είναι τα πιο διαδεδομένα προβλήματα ψυχικής υγείας στον εργασιακό χώρο, υπάρχει απόδοση περίπου 5,5 δολαρίων σε παραγωγικότητα.
Η επένδυση στην ψυχική υγεία δεν είναι λοιπόν ούτε συμπόνια ούτε πολυτέλεια των μεγάλων εταιρειών – είναι ανάγκη των καιρών και στρατηγική επιχειρηματική απόφαση που ωφελεί όλους.
Για αυτό φέτος, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Παγκόσμια Ομοσπονδία για την Ψυχική Υγεία εορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας με το σύνθημα «Κάντε Προτεραιότητα την Ψυχική Υγεία στον Εργασιακό Χώρο», στον οποίο περνάμε το 1/3 ή και παραπάνω του βίου μας.
Αυτό φαίνεται να προσδοκούν και οι εργαζόμενοι!
Ένα από τα βασικά θέματα που ανέτρεψε η πανδημία είναι η θεώρησή μας για την ευημερία και την ψυχική υγεία σε όλους τους τομείς της ζωής μας και ειδικότερα στον εργασιακό χώρο. Οι προσδοκίες των εργαζομένων σχετικά με την υποστήριξη της ψυχικής υγείας έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία πέντε χρόνια. Σε πρόσφατες πανευρωπαϊκές μελέτες, για παράδειγμα, περίπου το 90% των Millennials και των Gen Zers, που αντιπροσωπεύει σχεδόν το 40% του εργατικού δυναμικού, δηλώνει ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου ή πιο σημαντική από τη σωματική υγεία, καθώς και ότι θα άφηνε μια δουλειά εάν επηρέαζε αρνητικά την ψυχική του υγεία. Αναζητούν επίσης μια καλή ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και ισχυρές πολιτικές που υποστηρίζουν την ευημερία τους στην εργασία.
Στο ταχέως εξελισσόμενο και μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον, οι αποτελεσματικές πολιτικές και παρεμβάσεις για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας στην εργασία είναι ζωτικής σημασίας για την προάσπιση του ανθρώπινου δικαιώματος στη καλή υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας, ώστε να προχωρήσουμε προοδευτικά προς τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) του ΟΗΕ.
Η Agenda 2030 των Ηνωμένων Εθνών με τους 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) αποτελεί το θεματολόγιο της διεθνούς κοινότητας για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία αποτελεί πλέον μονόδρομο και για τις επιχειρήσεις που χαράσσον ήδη τις στρατηγικές τους με βάση τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς “ESG” (Environmental, Social, Governance), που, μεταξύ άλλων, τοποθετούν στο επίκεντρο την συνολική ευημερία των εργαζομένων και τη φροντίδα και βελτίωση του ψυχοκοινωνικού περιβάλλοντος εργασίας.
Κάθε σύγχρονη επιχείρηση που μιλά ανοιχτά για την ψυχική υγεία και παρέχει πόρους που εξυπηρετούν τις σύγχρονες ανάγκες του ανθρώπινου δυναμικού της, όχι µόνο συµβάλλει σε ένα βιώσιμο, χωρίς αποκλεισμούς και ευημερούν μέλλον, αλλά ενισχύει και τη φήµη της, αυξάνοντας την εµπιστοσύνη των εργαζομένων, πελατών και επενδυτών.
–Ποιες δράσεις θεωρείτε πιο αποτελεσματικές για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των εργαζομένων;
Καταρχάς η δημιουργία ενός εργασιακού περιβάλλοντος που υποστηρίζει την ψυχική υγεία πρέπει να αποτελεί στόχο και δέσμευση της Διοίκησης.
Η κουλτούρα της αλλαγής, η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ψυχολογικής ασφάλειας, σεβασμού, συμπερίληψης και αποδοχής της διαφορετικότητας, το ενδιαφέρον για τη φροντίδα και τη βελτίωση του ψυχο-κοινωνικού περιβάλλοντος εργασίας, την ενδυνάμωση και ανάπτυξη των εργαζομένων και της συνολικής τους ευημερίας περνάει από πάνω προς τα κάτω με ορθή εκπαίδευση, το έμπρακτο παράδειγμα των ανωτάτων στελεχών, οργανωτικές παρεμβάσεις για τον μετριασμό ή την εξάλειψη των σχετιζόμενων με την εργασία παραγόντων κινδύνου (π.χ. υπερβολικό φόρτο εργασίας, εξαντλητικά ωράρια, περιορισμένη υποστήριξη και αυταρχική εποπτεία, διακρίσεις, παρενόχληση και εκφοβισμός, ασαφή εργασιακά καθήκοντα και οργανωτικοί στόχοι) και φυσικά παροχή προγραμμάτων (ψυχολογικής ή/και ψυχιατρικής) υποστήριξης εργαζομένων για την αντιμετώπισης των προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Ο εταιρικός κόσμος εξελίσσεται και αντίστοιχα εξελίσσονται και οι πρωτοβουλίες και στρατηγικές ψυχικής υγείας που οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις υιοθετούν για τους ανθρώπους τους, από ψυχιατρική παρέμβαση και συνεδρίες μέχρι 24ωρη τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης.
Αυτές οι λύσεις, αν και σημαντικές, αφορούν μόνο όσους είναι σε κρίση!
Όπως, συζητήθηκε στο φετινό Παγκόσμιο Οικονόμο Φόρουμ στο Davos, στη εποχή της βιώσιμης ανάπτυξης και του ESG που διανύουμε, απαιτούνται και νέες δράσεις με μετρήσιμα αποτελέσματα, που όχι μόνο υποστηρίζουν όλους τους εργαζόμενους να μη φτάσουν στην κρίση, που κοστίζει σε ανθρώπινο και οικονομικό επίπεδο, αλλά και τους βοηθούν να αναπτυχθούν και να βελτιώσουν την ψυχική, σωματική και κοινωνική τους ευημερία.
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι τα σύγχρονα προγράμματα εργασιακής ευημερίας οφείλουν να έχουν ολιστικό και προληπτικό χαρακτήρα. Πέρα από τις εκπαιδευτικές ομιλίες για θέματα υγείας και ευζωίας, απαιτούνται εξατομικευμένες δράσεις που όχι μόνο βελτιώνουν τις γνώσεις, τις στάσεις και τις αντιλήψεις για την ψυχική υγεία, αλλά και παρακινούν τους εργαζομένους προς την αυτoφροντίδα, το work-life balance και την υιοθέτηση ενός υγιεινού και συνολικά ποιοτικότερου τρόπου ζωής. Άκρως εφικτό σήμερα, με την χρήση της ΑΙ.
–Πώς μπορεί η ΑΙ να χρησιμοποιηθεί για την βελτίωση της ψυχικής υγείας και ευεξίας των εργαζομένων;
Η μεγάλη αλλαγή που φέρνει η ΑΙ στον τομέα της ψυχο-σωματικής υγείας και ευεξίας, είναι η ουσιαστική βελτίωση στην πρόσβαση, την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα της φροντίδας, που γίνεται πλέον προσωποκεντρική και εξατομικευμένη!
Για παράδειγμα, η επιστημονική μου ομάδα δημιούργησε ένα πρωτοποριακό mobile app, που βασιζόμενο στην ΑΙ, δρα σαν ένας πραγματικός personal coach, διαθέσιμος παντού και πάντοτε.
Μιλάμε για ένα app (εφαρμογή), που βασιζόμενο στην ΑΙ, αλληλοεπιδρά και ενισχύει το επίπεδο της ολιστικής ευεξίας όλων των εργαζομένων και του καθενός ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψιν τις εκάστοτε ανάγκες και τα μοναδικά χαρακτηριστικά του κάθε εργαζόμενου για κάθε πτυχή της ζωής, σωματική, ψυχική και κοινωνική, που είναι βασική προϋπόθεση για ένα βιώσιμο, χωρίς αποκλεισμούς και ευημερούν μέλλον.
Υιοθετεί δηλαδή στη πράξη την αρχή της εξατομικευμένης, ολιστικής και έγκαιρης παρέμβασης και ωθεί επίσης προς την αυτοφροντίδα, την υιοθέτηση υγιεινού και ποιοτικότερου τρόπου ζωής και το work-life balance, που αποτελεί τη σύγχρονη διεθνή τάση και τη σύσταση των Διεθνών Οργανισμών (APA) αλλά και προσδοκία πλέον των εργαζόμενων.
Φανταστείτε το app, σαν ένα google map, που αντιλαμβάνεται το επίπεδο της ευεξίας του χρήστη, μέσω απαντήσεων σε απλές ερωτήσεις στο κινητό σχετικά με τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής του, και ανάλογα, δίνει εξατομικευμένη και κλινικά τεκμηριωμένη καθοδήγηση για ποιοτικότερο ύπνο, ορθή ενσωμάτωση σωματικής δραστηριότητας και αλλαγή διατροφικών συνηθειών ή για τεχνικές μείωσης του στρες, διαχείρισης μιας γκάμας δυσλειτουργικών σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών, από τον εκνευρισμό μέχρι τον θυμό, και ενδυνάμωσης των soft skills (π.χ. ψυχική ανθεκτικότητα, διαχείριση πληροφοριών και χρόνου, ικανότητα επικοινωνίας, συνεργασίας, διαχείριση συγκρούσεων, ηγεσία), που είναι χρήσιμα εντός και εκτός εργασιακού χώρου.
Τo βασικό πλεονέκτημα του app είναι ότι φροντίζει εξατομικευμένα την ψυχική υγεία και ολιστική ευεξία όλων των εργαζομένων. Ουσιαστικά, παρεμβαίνει τη σωστή στιγμή, με το σωστό επίπεδο υποστήριξης και τα σωστά εργαλεία, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του ατόμου και στη φάση στην οποία βρίσκεται, υποστηρίζοντας όλους τους εργαζόμενους, όχι απλώς να μη φτάσουν στην κρίση, αλλά προχωρούν ένα βήμα παρακάτω, βοηθώντας τους να αναπτυχθούν και να ευημερήσουν.
Η εφαρμογή (app) που διατίθεται ήδη σε 6 γλώσσες και θα είναι διαθέσιμo και στα ελληνικά σύντομα, υιοθετήθηκε αρχικά από δυο ευρωπαϊκούς κολοσσούς της αυτοκινητοβιομηχανίας για τους εργαζόμενους τους και σήμερα χρησιμοποιοείται από εργαζόμενους σε διάφορους κλάδους και χώρες. Tα αποτελέσματα είναι μετρήσιμα και περιλαμβάνουν τη μείωση του άγχους, την αύξηση της συγκέντρωσης και την βελτίωση της ποιότητας ζωής και της αποδοτικότητας έως 80%.
Εφαρμογές σαν και αυτήν είναι η σύγχρονη τάση και το μέλλον στο χώρο της εργασίας γιατί απευθύνονται σε όλους τους εργαζόμενους και όχι μόνο σε όσους βιώνουν κρίση και ως εκ τούτου αποστιγματοποιούν την ψυχική νόσο.
Έχουν επίσης πολύ χαμηλό ανά εργαζόμενο κόστος και υψηλή απόδοση και ως εκ τούτου είναι μια δημοφιλής επιλογή για τους εργοδότες.
Η πρόκληση για τους εργοδότες είναι να επιλέξουν μια εφαρμογή από τις πολλές που συνεχώς θα εμφανίζονται, με κριτήρια το επιστημονικά τεκμηριωμένο περιεχόμενο και την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, με τον ίδιο τρόπο που στην Ψυχιατρική θεωρούνται δόκιμες μόνο οι evidence-based θεραπείες.
Μελέτες δείχνουν ότι από όσους εργαζόμενους αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος και κατάθλιψη, μόλις 1 στους 5 επισκέπτεται κάποιον ειδικό. Γιατί συμβαίνει αυτό και πώς μπορεί μια επιχείρηση να βοηθήσει τους εργαζομένους της;
Οι παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν είναι πολυεπίπεδες και με αποτελεσματικότητα και κόστος, που διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος της παρέμβασης, τους διαθέσιμους πόρους, την κουλτούρα της επιχείρησης και την υποστήριξη του HR και της Διοίκησης.
Δυστυχώς αληθεύει, ότι από τους ανθρώπους που χρήζουν θεραπείας, λίγοι ζητάνε βοήθεια, οι υπόλοιποι γιατροπορεύονται μόνοι τους, για πολλούς και διάφορους λόγους, οικονομικούς, άγνοιας, στίγματος κ.α.. Ακόμα και η συμμετοχή σε οριζόντια προγράμματα που παρέχονται δωρεάν από κάποιους οργανισμούς προς τους εργαζόμενους τους όπως η 24/7 τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης, είναι πολύ χαμηλή διεθνώς (< 5%).
Εντούτοις, τα αποτελέσματα είναι εντελώς διαφορετικά, όταν η στρατηγική ψυχικής υγείας σχεδιάζεται βασισμένη στις μοναδικές ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του οργανισμού (π.χ. μέγεθος και δομή, κλάδος δραστηριότητας, ψυχοκοινωνικό περιβάλλον εργασίας) και του ανθρώπινου δυναμικού της (π.χ. επίπεδο ευεξίας, δημογραφικό προφίλ).
Για παράδειγμα, λαμβάνοντας υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες και θέτοντας εξ αρχής σαφείς στόχους και μετρήσιμους δείκτες για την παρακολούθηση της προόδου, ξεκινήσαμε πριν ακριβώς ένα χρόνο, ένα καινοτόμο πρόγραμμα, που διαφέρει από τα συνήθως προσφερόμενα στην Ελλάδα επειδή παρέχει προσωπική, εξατομικευμένη φροντίδα από σταθερό και έμπειρο ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή, με το ποσοστό συμμετοχής των εργαζομένων να φτάνει το 45%, πραγματικά μεγάλο ποσοστό εάν λάβουμε υπόψιν ότι το ποσοστό συμμέτοχης σε αντίστοιχα προγράμματα υποστήριξης μέσω τηλεφωνικής γραμμής είναι (< 5%). Κρίθηκε ότι ένα οριζόντιο πρόγραμμα που βασίζεται στην παραδοσιακή τηλεφωνική γραμμή, την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι για να επικοινωνήσουν με κάποιον άγνωστο σε αυτούς επαγγελματία ψυχικής υγείας, θα είχε περιορισμένα αποτελέσματα γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται να γνωρίσουν κάποιον από κοντά για να εμπιστευθούν και να του μιλήσουν. Επίσης η θεματολογία των συνεδριών, που μπορούν να γίνονται διαδικτυακά ή δια ζώσης ακόμα και εν ώρα εργασίας, δεν περιορίζεται σε εργασιακά θέματα αλλά επεκτείνεται σε οτιδήποτε απασχολεί τους εργαζομένους προσωπικό ή οικογενειακό. Κρίθηκε ότι δεν θα ήταν αποτελεσματικό να επικεντρωθεί η υποστήριξη μόνο σε εργασιακά θέματα γιατί τα προβλήματα της εργασίας, του σπιτιού και του ευρύτερου περιβάλλοντος λειτουργούν αμφίδρομα και το ένα επηρεάζει και επηρεάζεται από το άλλο.
Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της παρέμβασης, που προσφέρεται και αξιολογείται μέσω πιστοποιημένων ψυχομετρικών δοκιμασιών, επιβεβαιώνουν ότι επένδυση στην ψυχική υγεία είναι στρατηγική επιχειρηματική απόφαση win-win και επαληθεύουν ποσοτικά τις πολύ θετικές και ποιοτικές αλλαγές που αντιλαμβανόμαστε ήδη σε κάθε θεραπευμένο, όπως και στην την ομαδική συνεργασία και λειτουργία της επιχείρησης.
Για να επιτύχουν τέτοιου είδους προγράμματα σε εργασιακούς χώρους πρέπει να τα υποστηρίξει ενεργά και σε βάθος χρόνου η διοίκηση και θα πρέπει να έχει ήδη εγκαθιδρυθεί ενδοεταιρικά κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού. Όπως σε αντίστοιχα πρωτοποριακά προγράμματα προάσπισης ψυχικής υγείας που διηύθυνα στο εξωτερικό, έτσι και στο εν λόγω πρόγραμμα που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, δουλέψαμε προς αυτήν την κατεύθυνση και τα αποτελέσματα είναι ορατά: η εμπιστοσύνη έχει ήδη κερδηθεί, τα θέματα ψυχικής υγείας συζητιούνται ανοιχτά με σύγχρονη αντίληψη και χωρίς στίγμα.
–Μιλάμε για εργασιακά περιβάλλοντα, κουλτούρα και πολιτικές που στηρίζουν την ευημερία των ανθρώπων. Όμως, και ο κάθε ένας από εμάς δεν έχει και μια προσωπική ευθύνη για τις επιλογές του και για το πως διαχειρίζεται τον εαυτό του και την κοινωνία γύρω του? Ποια συμβουλή ευημερίας που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Σαφέστατα! Για αυτό και είναι σημαντικό να τονίσουμε τόσο τον ρόλο των οργανισμών στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού εργασιακού περιβάλλοντος όσο και την προσωπική ευθύνη του καθενός μας για τη υγεία μας. Άλλωστε, πριν σας μίλησα ουσιαστικά για ένα app που βασιζόμενο στην ΑΙ, αλληλοεπιδρά με τον χρήστη και ενισχύει το επίπεδο της ψυχικής, σωματικής και κοινωνικής ευεξία του, παρακινώντας τον προς την αυτoφροντίδα και την υιοθέτηση ενός υγιεινού και συνολικά ποιοτικότερου τρόπου ζωής!
Σήμερα, γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η υγεία μας, σωματική και ψυχική, δεν είναι μόνο θέμα γονιδιακό. Δεν είναι ένα βαγόνι με διαγεγραμμένη πορεία ανάλογα με τα καλά ή κακά γονίδιά μας. Έχουμε επιλογή!
Μπορούμε, εν μέρει, να την επηρεάσουμε με τις επιλογές μας στην καθημερινή ζωή, δηλαδή με κατάλληλη άσκηση και διατροφή, ποιοτικές σχέσεις, επαρκή και ξεκούραστο ύπνο και διαχείριση του στρες.
Όλα αυτά αποτελούν αντικείμενο της Life-Style Psychiatry, με την οποία ασχολούμαι ερευνητικά και είναι η σύγχρονη τάση στη Ψυχιατρική όπως φαίνεται και από την επιλογή του νέου πρόεδρου της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας να εστιάσει σε αυτό το θέμα στην τελετή παραλαβής των καθηκόντων του, αναδεικνύοντας ουσιαστικά τον καθοριστικό ρόλο της Επιγενετικής!
