Ο Νικόλας Γιατρομανωλάκης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα.
Από τις 4 Ιανουαρίου 2021 έως τις 26 Μαΐου 2023 διατέλεσε Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, ενώ προηγουμένως είχε διατελέσει Γενικός Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού (από την 1 Αυγούστου 2019 έως τις 3 Ιανουαρίου 2021).
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ξεκίνησε η κανονική λειτουργία του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης μετά από 20 χρόνια, και η επαναλειτουργία της Εθνικής Πινακοθήκης – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου ενώ τέθηκαν οι βάσεις και εξασφαλίστηκαν οι πόροι για καινοτόμα προγράμματα όπως για παράδειγμα η αναβίωση της ελληνικής χειροτεχνίας, το πρόγραμμα πολιτιστικής συνταγογράφησης και ο σχεδιασμός πολιτιστικών-αναπτυξιακών στρατηγικών σχεδίων για 14 δήμους.
Είναι κάτοχος πτυχίου Πολιτικών Επιστημών & Διεθνών Σχέσεων από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και μεταπτυχιακού τίτλου στη Δημόσια Πολιτική (MPP) από το John F. Kennedy School of Government του Πανεπιστημίου Harvard. Στο παρελθόν έχει εργαστεί ως διευθυντικό στέλεχος σε ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις όπως η Microsoft, η V+O Communication, η S&B Βιομηχανικά Ορυκτά και ο τηλεοπτικός σταθμός Alpha, σε πολιτιστικούς φορείς όπως το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε επιστημονικούς και ακαδημαϊκούς φορείς όπως το Πανεπιστήμιο Harvard και το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ).
Σήμερα δραστηριοποιείται ως σύμβουλος στρατηγικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Μεταξύ άλλων, έχει επιμεληθεί την έκδοση New Approaches to Balkan Studies, ed. Dimitris Keridis, Ellen Elias Bursac and Nicholas Yatromanolakis (Dulles, VA: Brassey’s 2003) και έχει συμμετάσχει στην έκδοση Global Competitiveness Report 2001 του World Economic Forum. Ήταν ο επιστημονικός επιμελητής της ελληνικής έκδοσης του NATO Handbook, και ο επιμελητής των μονογραφιών και εκδόσεων του ΕΛΙΑΜΕΠ την περίοδο 1996-98.
Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Ποταμιού, ήταν επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματος για τις Ευρωεκλογές το 2014, ενώ στις βουλευτικές εκλογές τον Ιανουάριο του 2015 κατετάγη δεύτερος σε σταυρούς στην εκλογική περιφέρεια της Α’ Αθηνών. Διετέλεσε υπεύθυνος των τομέων Ναυτιλίας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων του κόμματος, καθώς και μέλος της ομάδας Πολιτικού Σχεδιασμού, ενώ εξελέγη μέλος της Πανελλήνιας Επιτροπής του κόμματος (2014-15). Αποχώρησε από το Ποτάμι το 2016.
Έχει δραστηριοποιηθεί στον τομέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ειδικότερα των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, ενώ υπήρξε το πρώτο και παραμένει το μόνο ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ+ μέλος οποιασδήποτε ελληνικής κυβέρνησης.
Επίσης, έχει συνεργαστεί με οργανισμούς που προάγουν την σωματική και ψυχική υγεία παιδιών και ενηλίκων, ενώ έχει συμμετάσχει εθελοντικά σε κοινωνικές επιχειρήσεις και πρωτοβουλίες.
-Κύριε Γιατρομανωλάκη έχετε ήδη σε πολύ νεαρή ηλικία διανύσει μία ευδιάκριτη και αναγνωρίσιμη πορεία στην πολιτική και στον δημόσιο βίο του τόπου. Η απόφασή σας ωστόσο να μην κατέβετε στις πρόσφατες εκλογές του Μαΐου γεννά εύλογα το ερώτημα: Γιατί;
Λέτε «πολύ νεαρή ηλικία», όμως ειδικά εσείς ξέρετε ότι η ηλικία είναι απλώς ένας αριθμός! Είμαι σε εκείνο το ηλικιακό φάσμα ώστε για κάποιους να θεωρούμαι ακόμα μικρός και για άλλους ήδη μεγάλος. Όμως για να εστιάσω στο ερώτημά σας: Το να μην κατέβω στις βουλευτικές εκλογές ήταν μια πολύ συνειδητή απόφαση που δεν την έλαβα ελαφρά τη καρδία.
Η πιο απλή και συνάμα ειλικρινής απάντηση είναι ότι τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν ήταν προτεραιότητά μου, προτεραιότητά μου ήταν το Υπουργείο Πολιτισμού.
Ξέρουμε ότι υπάρχει μια συνήθης πολιτική διαδρομή:
Ξεκινάς ως εξωκοινοβουλευτικός (όπως κι εγώ), αν τα πας καλά και αναγνωριστεί το έργο σου αναβαθμίζεσαι στην πορεία (όπως κι εγώ από Γενικός Γραμματέας σε Υφυπουργός), και μετά συχνά επιλέγεις να κατέβεις στις βουλευτικές εκλογές. Έτσι, αναπόφευκτα σταδιακά ασχολείσαι περισσότερο με την μελλοντική εκλογική σου περιφέρεια από όσο με το χαρτοφυλάκιό σου, και ο στόχος σου μετατοπίζεται από το να κάνεις τη δουλειά στο Υπουργείο στο να εκλεγείς. Προσωπικά αυτό δεν το ήθελα γιατί επιθυμούσα μέχρι την τελευταία ημέρα μου στο Υπουργείο να εστιάσω αποκλειστικά με τη δουλειά μου σε αυτό: Είχαμε ξεκινήσει τόσα νέα έργα για τα οποία έπρεπε να τεθούν βάσεις και να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά τους, που έπρεπε να ασχολούμαι με αυτά και με τα υπόλοιπα ζητήματα του Υπουργείου 7 μέρες την εβδομάδα, σχεδόν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.
Από την άλλη ασπάζομαι απολύτως την άποψη ότι μέσα από μια εκλογική διαδικασία επέρχεται και μια πολιτική «νομιμοποίηση».
Έτσι τώρα, έχοντας ολοκληρώσει μια πλήρη θητεία στο Υπουργείο Πολιτισμού, θα είμαι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος στο δήμο Αθηναίων με τον συνδυασμό του Κώστα Μπακογιάννη στις εκλογές της 8ης Οκτωβρίου.
-Μιας και αναφερθήκατε σε αυτό: Πώς και γιατί αποφασίσατε αυτή τη στροφή στην Τοπική Αυτοδιοίκηση;
Επίσης συνειδητή μου επιλογή: Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη αλλά και πολύ πιο άμεσο αντίκτυπο από όσο φανταζόμαστε και στην ποιότητα ζωής της καθημερινότητας, αλλά και μακροπρόθεσμα στην βιωσιμότητα, υγεία και ισόρροπη ανάπτυξη των πόλεων μας, εκεί δηλαδή που ζούμε, εργαζόμαστε, κοινωνικοποιούμαστε, εκπαιδευόμαστε, ψυχαγωγούμαστε. Αυτό δεν το λέω εγώ, το λέει η ΕΕ η οποία επενδύει όλο και μεγαλύτερη προσοχή αλλά και πόρους στις πόλεις.
Προσωπικά επίσης με ενθουσιάζει η προοπτική της ολιστικής προσέγγισης που επιτρέπει η ενασχόληση με την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Η Αθήνα εξάλλου είναι η πόλη μου: Στο κέντρο της γεννήθηκα, μεγάλωσα, εργάστηκα, στο κέντρο της ζω, κινούμαι και δραστηριοποιούμαι αδιάλειπτα, μέχρι και σήμερα. Η σχέση μου με το αστικό αθηναϊκό τοπίο είναι, όπως εξάλλου πολλών Αθηναίων, μια σχέση αγάπης αλλά συχνά γλυκόπικρη. Μέσα από τη δουλειά μου στο Υπουργείο Πολιτισμού επένδυσα στην Αθήνα, ως προς το κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού: Έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Φιξ, επανέναρξη της Εθνικής Πινακοθήκης και άλλα, μεγαλύτερα ή μικρότερα έργα, κάτι που αναγνωρίστηκε από τα ξένα ΜΜΕ όπου πλέον θεωρούν την Αθήνα πολιτιστικό προορισμό όχι μόνο για την σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά που διαθέτει αλλά και για την σύγχρονή της τέχνη.
-Οι δράσεις σας ως Υφυπουργός Πολιτισμού υπερ-καλύφθηκαν, κατά τη γνώμη μου, από την πρόσφατη τεράστια δημοσιότητα που έλαβε το επίμαχο ΠΔ για τις Καλλιτεχνικές Σχολές, με εσάς στο «μάτι του κυκλώνα». Τι σημάδια άφησε όλο αυτό – στο αποτύπωμα της θητείας σας, αλλά και στον ψυχισμό σας;
Δεν έχει σημασία τι άφησε στον ψυχισμό μου, έχει όμως σημασία τι έμαθα, και τι θα έκανα ενδεχομένως διαφορετικά. Ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση αυτού που λέμε ότι “perception is reality”, ότι δηλαδή κάποιες φορές δεν έχει σημασία η πραγματικότητα, αλλά η αντίληψη της πραγματικότητας ακόμα και αν δεν βασίζεται στην ίδια την πραγματικότητα. Φοβάμαι ότι το φαινόμενο αυτό θα το βλέπουμε όλο και πιο συχνά στην πολιτική ζωή και αυτό είναι ανησυχητικό.
-Κάτι που δεν είναι τόσο γνωστό είναι οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες σας, ή και απλώς τα σχέδια σας για την αντιμετώπιση αποκλεισμού και διακρίσεων με βάση την ηλικία από την οπτική του πολιτισμού, της παιδείας, και γενικά του τομέα ευθύνης σας. Θέλετε να μας μιλήσετε για τις σχετικές ιδέες σας και για τις αντίστοιχες ενέργειες σας;
Μία από τις προτάσεις μας η οποία και έτυχε έγκρισης και εντάχθηκε στο Ταμείο Ανάκαμψης είχε να κάνει ακριβώς με αυτόν τον πληθυσμό και την λεγόμενη «ασημένια οικονομία». Άτομα μεγαλύτερης ηλικίας συχνά έχουν διαφορετικές ανάγκες αλλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα όταν επισκέπτονται χώρους πολιτισμού. Είναι σημαντικό λοιπόν να υπάρχει μέριμνα, πολιτικές, δράσεις αλλά και υποδομές που να ανταποκρίνονται τόσο στις ανάγκες τους όσο και στα ενδιαφέροντά τους. Έτσι για παράδειγμα έχουμε προβλέψει την προμήθεια εξοπλισμού: από golf carts σε μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους μέχρι καθίσματα για τη δημιουργία σημείων ανάπαυλας σε μουσεία. Επίσης έχουμε προβλέψει ειδικές δράσεις εποπτευόμενων φορέων του ΥΠΠΟ οι οποίες θα εμπλέξουν ενεργά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας στον πολιτισμό: στη μουσική, τα εικαστικά, τον χορό.
Το κομμάτι αυτό με απασχολεί έντονα και τώρα που το ενδιαφέρον μου έχει στραφεί στον Δήμο: Συχνά ακούμε να μιλάμε για το «πρόβλημα» του γηράσκοντος πληθυσμού. Διαφωνώ. Οι γηράσκουσες κοινωνίες αυτές καθαυτές δεν αποτελούν «πρόβλημα». Στο κάτω-κάτω η μακροζωία είναι αποτέλεσμα κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών και μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης, όπως μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης. Επιπλέον, οι γηράσκουσες κοινωνίες δεν είναι απλώς κοινωνίες «ηλικιωμένων». Μια πόλη που προσφέρει καλή ποιότητα ζωής στους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους της συνήθως προσφέρει καλή ποιότητα ζωής σε όλους τους κατοίκους της. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν δεν υπάρχει μέριμνα και σχεδιασμός από την πλευρά της Πολιτείας, τόσο ως προς το ευρύτερο δημογραφικό όσο και ως προς το σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων που θα (εξ)υπηρετούν τους πολίτες, ανεξαρτήτως ηλικίας. Στην Αθήνα, ενώ ο γενικός πληθυσμός παραμένει περίπου σταθερός, ο πληθυσμός άνω των 65 αυξάνει κατά 1,5-2% περίπου ανά έτος. Αυτό δημιουργεί και προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες.
-Πιστεύετε ότι μπορούν οι Επιχειρήσεις αλλά και το Δημόσιο, ως εργοδότες, να αξιοποιήσουν το πολύ μεγάλο δυναμικό των ενεργών «ηλικιωμένων», και πώς;
Όπως προανέφερα, το γεγονός αυτό είναι και πρόκληση και ευκαιρία. Η καινοτομία και η τεχνολογία επιτρέπουν σε όλο και περισσότερα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας να διαβιούν αυτόνομα, με υψηλή ποιότητα ζωής και καλή υγεία. Αυτό μεταξύ άλλων σημαίνει ότι μπορούν και θέλουν να παραμείνουν ενεργά τόσο κοινωνικά όσο και, σε κάποιες περιπτώσεις, επαγγελματικά. H εμπειρία και η γνώση τους, αλλά και η θεσμική μνήμη φορέων της οποίας συχνά είναι θεματοφύλακες είναι απαραίτητες στην κοινωνία μας. Από την ανάπτυξη εθελοντικών προγραμμάτων, μέχρι την εκπόνηση πρωτοβουλιών προφορικής ιστορίας και από την στήριξη της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας έμπειρων επαγγελματιών που τολμούν σε μεγαλύτερη ηλικία να αρχίσουν από την αρχή, μέχρι προγράμματα κατάρτισης για μεγαλύτερους συμπολίτες μας, ο κατάλογος είναι μακρύς και πλούσιος.
-Υπήρξατε ο πρώτος Υπουργός, δηλωμένος ανοιχτά ως ανήκων στην κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ. Είδατε ή βιώσατε κάποια διαφορά στην αντιμετώπιση σας – προσωπικά, κοινωνικά , επαγγελματικά- λόγω του γεγονότος στη διάρκεια της θητείας σας;.
Σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις ναι, αλλά σε πολύ μικρότερη ένταση και έκταση από αυτήν που κι εγώ ο ίδιος φανταζόμουν. Ως Υφυπουργός ταξίδεψα σε όλη την Ελλάδα, συνεργάστηκα με κόσμο όλων των ηλικιών, των καταβολών, των επαγγελμάτων. Συνεργάστηκα αρμονικά θέλω να πιστεύω και όλοι αυτοί οι άνθρωποι αναγνώρισαν τον άνθρωπο αλλά και τον πολιτικό και τον επαγγελματία πέρα από τα στερεότυπα που συχνά κουβαλά η ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλα τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στη χώρα μας έχουν λυθεί ή ότι όλα κυλούν αρμονικά. Συνεχίζουμε και θα συνεχίζουμε να διεκδικούμε όχι μόνο τα δικαιώματα εκείνα που θα μας καταστήσουν ισότιμους πολίτες, αλλά και τη θέση μας και την ορατότητά μας στην κοινωνία, στην πολιτική ζωή, σε όλους τους τομείς. Ο διαφορετικός σεξουαλικός προσανατολισμός ή η διαφορετική έκφραση ή ταυτότητα φύλου επ’ ουδενί δεν μπορεί να αποτελεί εμπόδιο ή λόγο απόρριψης για μια επαγγελματική ή άλλη θέση.
-Αισθανθήκατε ποτέ ότι αυτή σας η ταυτότητα εργαλειοποιήθηκε, έστω και περιστασιακά, ως απόδειξη προοδευτικότητας και εκσυγχρονισμού;
Αναπόφευκτα, η «πρωτιά» αυτή κίνησε την περιέργεια, το ενδιαφέρον, και προκάλεσε συζητήσεις και debates. Υπό αυτή την έννοια ξεκίνησε και μια τέτοια συζήτηση: Ήταν η συμμετοχή μου στην κυβέρνηση την περίοδο 2019-2023 ένδειξη γνήσιου προοδευτισμού ή αυτό που ονομάζουμε pink washing; Δεδομένου ότι η κυβέρνηση δεν εξάντλησε το ενδιαφέρον της για τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα στην υπουργοποίησή μου αλλά προχώρησε με την σύνταξη της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ και με πολλές και ουσιαστικές βελτιωτικές κινήσεις που μάλιστα ανέβασαν την Ελλάδα στην παγκόσμια κατάταξη σε θέματα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, η απάντηση είναι όχι, σε καμία περίπτωση δεν αισθάνθηκα ότι υπήρξε διάθεση ή σκέψη εργαλειοποίησης.
-Θεωρείτε ότι αναγνωρίστηκε επαρκώς το έργο σας από τη θέση σας στο Υπουργείο Πολιτισμού;
Παράλληλα με πολλά και σημαντικά έργα που ολοκληρώθηκαν αυτή την τετραετία, επέλεξα να επενδύσω και σε έργα των οποίων τα αποτελέσματα δεν θα τα δούμε άμεσα αλλά σε λίγο διάστημα από τώρα. Έργα που δεν είχαν ξαναγίνει, όπου απαιτούσαν μεγαλύτερο χρόνο προετοιμασίας και το να έχει προηγηθεί η δημιουργία ενός ολόκληρου πλαισίου. Αυτά τα έργα είναι λογικό να μην έχουν φανεί ακόμα, αλλά είμαι περήφανος που έθεσα γερές και στέρεες βάσεις και που κάποιος άλλος θα μπορέσει να χτίσει σε αυτές και να προχωρήσει ακόμα παραπέρα. Αυτό εξάλλου είναι η συνέχεια του κράτους.
Από την άλλη, όπως είπα και πριν, είναι εντυπωσιακό πώς τα ξένα μέσα αναγνώρισαν ακόμα και σε αυτό το σύντομο διάστημα και παρά την πανδημία το μετασχηματισμό του πεδίου της σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα αλλά και το πώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πίστεψε στις καινοτόμες προτάσεις μας και ορισμένες τις θεωρεί ήδη βέλτιστες πρακτικές. Είναι σημαντικό και συγκινητικό για εμένα η δουλειά μου να έχει αναγνωριστεί από φορείς και ανθρώπους που σέβομαι τόσο πολύ.
– Σε πολλά άρθρα του Just a Number αναλύουμε και προβάλλουμε τη σημασία των σφαλμάτων μας σε διάφορες φάσεις της ζωής μας και στην αναγνώριση τους ως ευκαιρία για βελτίωση μας. Εσείς ποια (τυχόν) λάθη σας εντοπίζετε στα πεπραγμένα σας αυτά τα τελευταία 4 χρόνια;
Ορισμένες φορές, από απειρία αλλά και από πεποίθηση ίσως, παραγνώρισα την δύναμη της αδράνειας που διακατέχει κάποιες φορές τη δημόσια διοίκηση, αλλά και την επικοινωνιακή και μικροπολιτική (όχι πολιτική) φύση των πραγμάτων. Θα μου πεις έκανες 20 χρόνια επικοινωνία και αγνόησες την διάσταση αυτή; Κι όμως. Και σε σχέση και με την προηγούμενη σας ερώτηση, δεν πολέμησα αρκετά ώστε να φανεί η δουλειά μου.
Επίσης θα διαχειριζόμουν διαφορετικά τις σχέσεις μου με κάποιους ανθρώπους και θα τιθάσευα κάπως περισσότερο τον αυθορμητισμό μου.
Τέλος, ενώ δεν έγιναν σοβαρά λάθη ή παραλείψεις, η επιθυμία μου να επιλύσω πολλά χρονίζοντα προβλήματα του κλάδου και εκκρεμότητες ετών απαιτούσε μια μεγαλύτερη δύναμη πυρός από αυτή που διέθετα, την υπερεκτίμησα ενδεχομένως.
-Έχετε ανατραφεί μέσα σε ένα καθαρά αστικό και «ακαδημαϊκό» περιβάλλον και είναι, πρώτα από όλα, εμφανής η αστική σας ευγένεια. Πλεονέκτημα ή εμπόδιο στη μετέπειτα πορεία σας;
Μια συνεργάτιδα μου στο Υπουργείο μού έλεγε ότι είναι το βασικό μου μειονέκτημα. Διαφωνώ. Βραχυπρόθεσμα είναι τροχοπέδη ίσως. Μακροπρόθεσμα είναι πλεονέκτημα. Και σε κάθε περίπτωση δεν είναι κάτι που αλλάζει ή κάτι που θα άλλαζα ακόμα κι αν γινόταν.
–Εφόσον εκλεγείτε ως δημοτικός σύμβουλος, πώς φαντάζεστε και σχεδιάζετε το ρόλο σας και τις δράσεις σας από αυτή τη νέα θέση ευθύνης;
Αυτό είναι κάτι που προφανώς θα πρέπει να συζητηθεί και να συμφωνηθεί πρωτίστως με τον Δήμαρχο αλλά θεωρώ ότι τόσο η εμπειρία μου σε θέματα Δημόσιας Διοίκησης, όσο και το ευρύτερο ακαδημαϊκό και επαγγελματικό μου υπόβαθρο και φυσικά η ενασχόλησή μου με δημόσιους φορείς, πολιτιστικούς και μη, θα φανούν χρήσιμα και θα προσθέσουν αξία στη Δημοτική Αρχή.
–Το Just a Number κι εγώ προσωπικά σας ευχόμαστε κάθε επιτυχία. Πριν ριχτείτε όμως στη μάχη, πείτε μας: Καλοκαιρινές διακοπές πού, πότε, πώς;
Σύντομες, ήσυχες, με κάμποσο διάβασμα ελπίζω, καλούς φίλους και συντροφιά τον Βρασίδα, τον 9χρονο σκύλο μου. Αλλά και για τον Βρασίδα, 9 is just a number!
Κύριε Γιατρομανωλάκη, σας ευχαριστώ θερμά!!
