Όσο περνούν τα χρόνια, πολλοί από εμάς πιάνουμε τον εαυτό μας να ψάχνει τα γυαλιά ενώ τα φοράμε ή να ξεχνάμε πού αφήσαμε τα κλειδιά και το κινητό. Αυτές οι μικρές στιγμές δεν σημαίνουν απαραίτητα άνοια – είναι συχνά το τίμημα της πολυάσχολης ζωής μας. Όμως, καθώς πλησιάζει η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, αξίζει να σταθούμε σε κάτι πιο σοβαρό: το γιατί οι γυναίκες φαίνεται να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για άνοια σε σχέση με τους άνδρες.
Όταν τα οιστρογόνα «προστατεύουν» τον εγκέφαλο
Τα οιστρογόνα δεν είναι μόνο οι ορμόνες της γονιμότητας και της νεότητας. Είναι και φύλακες-άγγελοι του εγκεφάλου:
• Βοηθούν τα νευρικά κύτταρα να επικοινωνούν καλύτερα μεταξύ τους.
• Έχουν αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση.
• Συμβάλλουν στη μνήμη, στη συγκέντρωση και στη διάθεση.
Όταν λοιπόν στην εμμηνόπαυση τα επίπεδα οιστρογόνων πέφτουν απότομα, ο εγκέφαλος μένει χωρίς αυτή την προστασία. Δεν είναι τυχαίο που πολλές γυναίκες εκείνη την περίοδο παραπονιούνται ότι «δεν θυμούνται ονόματα», δυσκολεύονται στη συγκέντρωση ή νιώθουν μεγαλύτερο άγχος.
Γιατί οι γυναίκες κινδυνεύουν περισσότερο
Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι γυναίκες μετά τα 65 εμφανίζουν άνοια σε υψηλότερα ποσοστά από τους άνδρες. Η εμμηνόπαυση είναι ένας βασικός λόγος, χωρίς όμως να είναι ο μοναδικός. Η κληρονομικότητα, η καρδιαγγειακή υγεία, ο διαβήτης, η υπέρταση και το κάπνισμα επηρεάζουν εξίσου. Με άλλα λόγια: η έλλειψη οιστρογόνων κάνει τον εγκέφαλο πιο ευάλωτο, και οι υπόλοιποι παράγοντες τον πιέζουν ακόμη περισσότερο.
Ορμονική θεραπεία: ασπίδα ή δίκοπο μαχαίρι;
Ένα συχνό ερώτημα είναι αν η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT) μπορεί να προλάβει ή να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας. Η επιστήμη εδώ είναι διχασμένη:
• Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι όταν ξεκινήσει νωρίς, κοντά στην εμμηνόπαυση, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στη μνήμη.
• Άλλες δεν βρίσκουν σαφή οφέλη ή αναφέρουν κινδύνους όταν ξεκινά καθυστερημένα.
Η πραγματικότητα είναι πως η απόφαση – πάντα με τη γνώμη ενός ενήμερου γυναικολόγου- πρέπει να είναι εξατομικευμένη, ανάλογα με την ηλικία, το ιστορικό και τις ανάγκες κάθε γυναίκας. Δεν υπάρχει «μία λύση για όλες».
Τι μπορούμε να κάνουμε στην καθημερινότητα
Ευτυχώς, έχουμε πολλά απλά «κλειδιά» που ενισχύουν τον εγκέφαλο και την ψυχική μας υγεία:
• Άσκηση: γυμναστική με αντιστάσεις, περπάτημα, χορός, γιόγκα ή κολύμβηση. Ο εγκέφαλος λατρεύει την άσκηση όσο και το σώμα.
• Μεσογειακή διατροφή: λαχανικά, φρούτα, ψάρια, ελαιόλαδο. Ό,τι κάνει καλό στην καρδιά, κάνει καλό και στον εγκέφαλο.
• Νοητική άσκηση: διάβασμα, σταυρόλεξα, μουσική, μαθήματα χορού ή ξένης γλώσσας. Ο εγκέφαλος βαριέται εύκολα, ας του δίνουμε προκλήσεις.
• Κοινωνικότητα: η απομόνωση είναι εχθρός της μνήμης. Ένα καφεδάκι με παρέα έχει μεγαλύτερη αξία από ό,τι φανταζόμαστε.
• Ύπνος και χαλάρωση: γιατί κανένας εγκέφαλος δεν μπορεί να δουλέψει σωστά με μόνιμη αϋπνία και άγχος.
Με χιούμορ και αισιοδοξία
Η άνοια είναι μια σοβαρή νόσος, αλλά δεν είναι αναπόφευκτη. Με σωστή φροντίδα μπορούμε να κρατήσουμε το μυαλό μας σε φόρμα.
Και αν καμιά φορά ξεχάσουμε πού βάλαμε τα κλειδιά, ας μην πανικοβαλλόμαστε: συμβαίνει σε όλους, ανεξάρτητα από ορμόνες. (συνήθως είναι εκεί, πίσω από την γλάστρα με το γιασεμί!)
Η εμμηνόπαυση είναι ένα φυσικό στάδιο ζωής, όχι το τέλος της διαύγειας. Αντίθετα, μπορεί να είναι η αρχή μιας περιόδου όπου δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στην υγεία μας, στην ψυχική ισορροπία και στη χαρά της καθημερινότητας.
Ένα προσωπικό μήνυμα
Ως γιατρός που συναντά καθημερινά γυναίκες μετά τα 50, ξέρω πόσο συχνά ανησυχείτε για το μυαλό σας, τη μνήμη σας, το «αν θα τα θυμάστε όλα». Θέλω να σας πω ότι η φροντίδα του εγκεφάλου δεν είναι πολυτέλεια ούτε επιστημονική φαντασία. Είναι κάτι που ξεκινά με μικρές, καθημερινές συνήθειες – και κάνει τεράστια διαφορά. Μην αφήνετε τον φόβο να σας κλέψει τη χαρά της ζωής. Να γελάτε, να κινείστε, να μιλάτε με τους ανθρώπους που αγαπάτε. Αυτή είναι η καλύτερη «θεραπεία» για να μείνετε ζωντανές, δυνατές και – γιατί όχι – ευφυείς και δημιουργικές σε κάθε ηλικία.
