Έχουν περάσει 11 χρόνια, αλλά ακόμη θυμάμαι εκείνο το γκρίζο πρωινό του Σεπτέμβρη.
Όταν η κόρη μου έφυγε στα 18 της για την Αγγλία για να κυνηγήσει όνειρα μεγαλύτερα από αυτά της Ελλάδας μας. Αποφάσισε να φύγει αφού μαζί με τη Νομική στην Αθήνα είχε γίνει δεκτή και στο πανεπιστήμιο που επιθυμούσε. Δεν ήθελε να πάμε μαζί της και εγώ με κόπο συγκρατούσα τα δάκρυα μου στο αεροδρόμιο. Δεν ήθελα να καταλάβει το παιδί μου όλο το εύρος των συναισθημάτων μου.
Η δεύτερη φορά με το γιο μου να φεύγει για την Αμερική 2 χρόνια μετά ήταν ακόμη πιο φορτισμένη, γιατί συνοδευόταν και από το αίσθημα της άδειας πλέον φωλιάς. Ένιωσα κάπως σαν τη γιαγιά μου τη Σμυρνιά, τότε που έφυγε ο έφηβος γιος της για την Αυστραλία και τον είχε μεγάλο καημό όλη της τη ζωή. Δυο γενιές μετά η ιστορία με κάποιο τρόπο επαναλαμβανόταν.
Για μένα, όπως και για πολλούς γονείς, αυτή η στιγμή του αποχωρισμού έχει γεύση γλυκόπικρη. Γεμάτη ελπίδα και υπερηφάνεια για τις φιλοδοξίες των παιδιών μας, που τολμούν και ανοίγουν τα φτερά στους στο άγνωστο. Αλλά και επισκιασμένη από την αγωνία και τον φόβο μήπως τα χάσουμε για πάντα σε χώρες που υπόσχονται μεγαλύτερες ευκαιρίες. Και κάθε χρόνο τέτοια εποχή οι μνήμες του αποχωρισμού επανέρχονται..
Η μετανάστευση των νέων ανθρώπων είναι μια πληγή. Αποτελεί ένα από τα πλέον καίρια ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες, σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς, Γονείς που μπορεί να έχουν ταλαιπωρηθεί οι ίδιοι σε συστήματα με περιορισμένες ευκαιρίες βλέπουν αυτή την εξέλιξη ως μια ευκαιρία για τα παιδιά τους να πετύχουν αυτό που δεν μπορούσαν οι ίδιοι. Γιατί ένα πτυχίο από ένα αναγνωρισμένο ξένο ίδρυμα και μια προϋπηρεσία σε μια ξένη χώρα ανοίγει προοπτικές που παραμένουν κλειστές στη πατρίδα.
Ωστόσο, αυτό το όνειρο δεν είναι χωρίς κόστος. Η απόφαση για σπουδές ή εργασία στο εξωτερικό σημαίνει μεγάλες περιόδους χωρισμού. Ο δε αρχικός ενθουσιασμός της μετακόμισης σε μια νέα χώρα συνοδεύεται συχνά από αισθήματα νοσταλγίας και απομόνωσης. Και ενώ οι νέοι αντιμετωπίζουν αυτές τις προκλήσεις με αισιοδοξία, στωικότητα και θάρρος, οι γονείς τους μένουν με έναν «γκρινιάρη» φόβο: τι θα συμβεί αν το παιδί τους δεν επιστρέψει ποτέ;
Μαγκούφηδες θα μείνουν, με τις αναμνήσεις και τις βιντεοκλήσεις…;
Είναι ένα οδυνηρό παράδοξο: Οι γονείς να προσπαθούν το καλύτερο για τα παιδιά τους, αλλά οι καλύτερες ευκαιρίες να βρίσκονται μακριά από το σπίτι. Αν και αυτή η τάση αντανακλά έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο με μεγαλύτερη κινητικότητα και ευκαιρίες, υπογραμμίζει επίσης τις αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ των εθνών και τις προσωπικές θυσίες που πρέπει να κάνουν οι οικογένειες για την επιδίωξη μιας καλύτερης ζωής.
Καθώς οι γονείς θα συνεχίσουν να σταθμίζουν τα πιθανά οφέλη έναντι του οικονομικού και συναισθηματικού κόστους, ταυτόχρονα θα παλεύουν με την αβεβαιότητα και αγωνία που επιδεινώνεται από την σκληρή πραγματικότητα ότι πολλές χώρες με οικονομική αστάθεια, όπως η δική μας, προσφέρουν όλο και λιγότερες ευκαιρίες στους νέους. Γιατί η επιστροφή στο σπίτι μπορεί να σημαίνει ανεργία, υποαπασχόληση ή χαμηλή ποιότητα ζωής…
Όλο και συχνότερα τα παιδιά μας εξοικειώνονται με τη ζωή στο εξωτερικό . Και εδραιώνουν εκεί τις ρίζες τους—κάνοντας φίλους, ξεκινώντας σταδιοδρομία και χτίζοντας οικογένειες. Όσο περισσότερο μένουν μακριά, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να επιστρέψουν. Για τους γονείς, η σκέψη ότι το παιδί τους θα γίνει μόνιμος ομογενής είναι αποκαρδιωτική. Ανησυχούν ότι θα χάσουν σημαντικά ορόσημα, όπως γενέθλια, γιορτές, γάμους, γεννήσεις, ακόμη και την απλή χαρά των τακτικών οικογενειακών συγκεντρώσεων. Πόσες φορές έκανα αυτές τις σκέψεις. Και τι υπερπροσπάθεια κατέβαλα να κάνω τη ζωή στη πατρίδα ελκυστική.
Μέχρι μαγείρισσα περιωπής έγινα, εγώ που 3 φαγητά ήξερα να κάνω όλα κι όλα.
Η αποδήμηση αυτή σημαίνει όμως και αποδόμηση. Η μετανάστευση των νέων δεν είναι απλώς μια προσωπική επιλογή, αλλά και ένα κοινωνικό φαινόμενο με ευρείες προεκτάσεις. Οι νέοι μεταναστεύουν αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, αλλά η φυγή τους έχει αντίκτυπο τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες υποδοχής. Γιατί έχει εκτεταμένες επιπτώσεις και για την κάθε πατρίδα που χάνει τα παιδιά της. Γερνάει και φθίνει, γιατί δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να διατηρήσει το ταλέντο ή να το προσελκύσει πίσω. Και αυτή η συνεχής διαρροή του πολύτιμου αυτού κεφαλαίου, μπορεί να καταπνίξει τη προοπτική μιας χώρας. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η φυγή μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη επαγγελματιών σε κρίσιμους τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και η τεχνολογία, διαιωνίζοντας περαιτέρω τον κύκλο των περιορισμένων ευκαιριών.
Κάτι πρέπει να γίνει όμως. Είναι επιτακτική ανάγκη οι κοινωνίες να κατανοήσουν βαθύτερα τις αιτίες και τις συνέπειες αυτού του φαινομένου, προκειμένου να διαμορφώσουν πολιτικές που θα στηρίξουν τη νέα γενιά, ανεξαρτήτως τόπου. Θα πρέπει όμως να θέσουν αυτό το θέμα ως προτεραιότητα και να κάνουν τις χώρες που ματώνουν πιο ελκυστικές. Είναι αναγκαία η βελτίωση των εκπαιδευτικών συστημάτων, η δημιουργία περισσότερων και κατάλληλων θέσεων εργασίας, η εξισορρόπηση των μισθών, ο έλεγχος στις τιμές των ενοικίων, η βελτίωση των υποδομών της καθημερινότητας, η υποστήριξη στις νέες μητέρες και κυρίως η εμπιστοσύνη ότι τα πράγματα λειτουργούν σωστά με ισονομία και δικαιοσύνη. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο όπου οι νέοι θα έχουν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους, χωρίς να αναγκάζονται να αφήσουν πίσω τους όλα όσα αγαπούν.
Εμένα τα παιδιά μου επέστρεψαν. Ο γιος σχετικά γρήγορα και η κόρη μόλις πριν ένα χρόνο αφού είχε πάρει πια και την υπηκοότητα. Δεν την αντιπροσώπευε πλέον το μοντέλο ζωής που ζούσε, ειδικά μετά τις αλλαγές που έφερε η πανδημία. Και με κάποιο τρόπο της έλειψε η «ελαφράδα» της χώρας μας, τα γλυκά καλοκαίρια της, οι φίλοι της οι καρδιακοί, ακόμη και η φροντίδα από πιο κοντά της Ελληνίδας μάνας.
Νιώθω τυχερή που ζουν τα παιδιά στη πατρίδα μας, αλλά ποιος ξέρει για πόσο. Γιατί ζω με έναν άλλο φόβο, ότι ίσως η πατρίδα τα απογοητεύσει, ίσως τα πληγώσει και πετάξουν πάλι τα αποδημητικά παιδιά μου. Όπως τόσα άλλα…
Και η γλυκόπικρη γεύση συνεχίζεται. Γιατί έτσι είναι η ζωή…
