Ο διακεκριμένος καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας Αντώνιος Ντακανάλης μιλάει αποκλειστικά στο Just a Number για τη μελαγχολική διάθεση των Χριστουγέννων.
Το μήνυμά του είναι ξεκάθαρο: Γιορτάστε τα Χριστούγεννα και καθορίστε το πρόγραμμά σας με γνώμονα το ερώτημα «τι είναι σημαντικό για μένα».
–Είμαστε πιο χαρούμενοι ή πιο μελαγχολικοί και θλιμμένοι την περίοδο των γιορτών;
Την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αντιφατικά συναισθήματα επικρατούν.
Πολλοί προσμένουν αυτήν την περίοδο με ανυπομονησία και τη θεωρούν ως την ομορφότερη και πιο φωτεινή στιγμή του χρόνου, γεμάτη από οικογενειακή θαλπωρή, κοινωνικές εκδηλώσεις, δώρα, γεύσεις, μυρωδιές και πολλές ευχές που αναμφισβήτητα μεταφέρουν το εσωτερικό αίτημα για ευτυχία, χαρά και αγάπη.
Και ενώ οι περισσότεροι ενήλικες αναφέρουν αίσθημα ευθυμίας αλλά και κόπωσης κατά τη διάρκεια των xριστουγεννιάτικων διακοπών, άλλοι βιώνουν έντονη μοναξιά και αισθάνονται απογοήτευση, μελαγχολία και θλίψη.
-Δώστε μας μια καλύτερη εικόνα για το πόσοι συνάνθρωποι μας βιώνουν μελαγχολία ή θλίψη τα Χριστούγεννα;
Το 40% του γενικού πληθυσμού και το 65% των ατόμων με ψυχικές διαταραχές αναφέρει σε έρευνες αυξημένα επίπεδα ιδιότυπης θλίψης κατά τη διάρκεια των γιορτών, η οποία εκδηλώνεται με ένα ανάμικτο συναίσθημα άγχους και λύπης, συνοδευόμενο ενίοτε από αυτοκαταστροφικές τάσεις.
–Αυξάνεται και ο κίνδυνος αυτοκτονιών κατά την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων;
Η ιδέα ότι τα Χριστούγεννα παρατηρείται αύξηση των περιστατικών αυτοκτονίας είναι αρκετά διαδεδομένη ,και πολλοί πιστεύουν ότι το εορταστικό κλίμα που χαρακτηρίζει αυτές τις μέρες είναι «βαρύ» για εκείνους, που αντιμετωπίζουν οικονομικές ή άλλου είδους δυσκολίες, όπως και για όσους πάσχουν από ψυχικές διαταραχές και κυρίως κατάθλιψη, ωθώντας τους στην αυτοκτονία. Ωστόσο, αυτός είναι ένας αστικός μύθος!
Οι έρευνες δεν δείχνουν αύξηση των νοσηλειών στα ψυχιατρικά τμήματα νοσοκομείων, ούτε των ποσοστών κατάθλιψης την περίοδο των Χριστουγέννων. Αυτά τα στοιχεία επιβεβαιώνονται από το Αμερικανικό Κέντρο Στατιστικών Υγείας, σύμφωνα με το οποίο τον Δεκέμβριο παρατηρούνται και τα μικρότερα ποσοστά αυτοκτονιών. Η κοινωνική υποστήριξη και το μεγαλύτερο δίκτυο επαφών θεωρούνται καθοριστικοί παράγοντες, που συμβάλλουν στη μείωση του ποσοστού αυτοκτονιών που παρατηρείται, τόσο στις χώρες του εξωτερικού όσο και στην Ελλάδα κοντά στην ημέρα ή ανήμερα των Χριστουγέννων. Στην αρχή του νέου έτους, ωστόσο, φαίνεται να υπάρχει μια αντιστροφή αυτής της τάσης, με τα ποσοστά αυτοκτονιών και παραπομπών σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας να αυξάνονται και στη συνέχεια να επανασταθεροποιούνται σύμφωνα με τον μέσο όρο.
-Υφίσταται το λεγόμενο «Christmas Βlues» ή «Κατάθλιψη των Χριστουγέννων» και ποια τα συμπτώματα;
Το «Christmas ή Holiday Blues» υφίσταται. Πρόκειται για μια κατάσταση ψυχοσωματικής εξάντλησης όπου επικρατεί θλίψη ή/και άγχος, ευερεθιστότητα και απώλεια ή έλλειψη ενδιαφέροντος για τις εορταστικές δραστηριότητες και τις κοινωνικές επαφές. Όμως, δεν αποτελεί επίσημη κλινική διάγνωση. Επίσης είναι σωστότερο να μιλάμε για «καταθλιπτική διάθεση» αντί για «κατάθλιψη των Χριστουγέννων», η οποία έχει καταθλιπτικά τύπου χαρακτηριστικά, με τη διαφορά πως εμφανίζονται περιστασιακά, λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια των γιορτών και κυρίως την ημέρα των Χριστουγέννων.
Αρκετοί παρομοιάζουν το «Christmas Blues» με την «εποχιακή συναισθηματική διαταραχή», η οποία δεν σχετίζεται με τις χριστουγεννιάτικες διακοπές, αλλά με τις κλιματικές μεταβλητές του χειμώνα (όπως η μειωμένη διάρκεια της ημέρας και η μειωμένη έκθεση στον ήλιο) και τις συνέπειές τους στην παραγωγή διαφόρων ενδογενών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της σεροτονίνης – ενός νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με τη ρύθμιση της διάθεσης.
-Πού οφείλεται η καταθλιπτική διάθεση των Χριστουγέννων στην οποία αναφερθήκατε;
Η καταθλιπτική διάθεση των γιορτών ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και επηρεάζεται από πολλές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένης και της προσωπικότητας του κάθε ατόμου. Σημαντικό ρολό έχουν και οι στρεσογόνοι παράγοντες όπως οι οικονομικές δαπάνες που συνδέονται με τις διακοπές, ο λίγος διαθέσιμος χρόνος για τα δώρα, οι δυσλειτουργικές διαπροσωπικές σχέσεις και οι πιεστικές συναντήσεις με ανεπιθύμητους συγγενείς ή γνωστούς. Η συνεχής εστίαση των κοινωνικών δικτύων στις εξιδανικευμένες κοινωνικές ή/και οικογενειακές σχέσεις μπορεί να οδηγήσει επίσης σε συναισθηματική δυσφορία. Επικρατεί το στερεότυπο της οικογενειακής ευτυχίας των Χριστουγέννων. Σαν κοινωνία έχουμε πειστεί πως ο καθένας από εμάς οφείλει καθόλη την εορταστική περίοδο να αισθάνεται χαρά και ευφορία και ότι στις γιορτές όλα πρέπει να είναι «τέλεια». Όσο αυτή η προσδοκία διαψεύδεται, τόσο το αίσθημα της θλίψης θεριεύει μέσα μας.
Για πολλούς συνανθρώπους μας τα Χριστούγεννα πυροδοτούν έναν εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό τους, κατά τη διάρκεια του οποίου ξεκινά ένας απολογισμός της χρονιάς που πέρασε, εάν όχι της ζωής τους ολόκληρης, ο οποίος μπορεί να είναι συναισθηματικά φορτισμένος με αρνητικό τρόπο. Προσωπικές αστοχίες, χαμένες ευκαιρίες, απραγματοποίητες επιθυμίες και αρνητικές σκέψεις τείνουν να μεγεθύνονται μέσα στο εύθυμο γιορτινό κλίμα.
Η έλλειψη στοργής και η μνήμη αρνητικών συναισθημάτων, εμπειριών και καταστάσεων της παιδικής ηλικίας, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής βίας, ανασύρονται αυτόματα υποσυνείδητα και βιώνονται εκ νέου με πόνο. Η απουσία αγαπημένων προσώπων τις γιορτινές ημέρες βυθίζει άλλους συνάνθρωπους μας στη θλίψη και τη μοναξιά. Για όσους έχουν ψυχικές διαταραχές, το άγχος και οι απαιτήσεις της εορταστικής περιόδου μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα, επιδεινώνοντας τα συμπτώματα τους. Ακόμη και η διασκέδαση μπορεί να είναι αγχωτική για το μυαλό και το σώμα, ειδικά αν περιλαμβάνει την παρατεταμένη έλλειψη ύπνου, την υπερβολική κατανάλωση φαγητού ή αλκοόλ και τη χρήση απαγορευμένων ουσιών.
-Μπορεί η μελαγχολική διάθεση των Χριστουγέννων να εξελιχθεί σε κάτι ποιο επικίνδυνο;
Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, η μελαγχολική διάθεση των Χριστουγέννων είναι περιστασιακή και φυσιολογική. Τελειώνει με το τέλος των διακοπών ή με εσωτερικές διαδικασίες διαχείρισης του στρες και δεν επηρεάζει τη λειτουργικότητα των ανθρώπων και τις δραστηριότητες της καθημερινής τους ζωής, όπως την εργασία ή ακόμα και το φαγητό και τον ύπνο.
Αν όμως η μελαγχολική διάθεση επιμένει, δεν βελτιώνεται μετά το τέλος των διακοπών και τη σταδιακή επανέναρξη των καθημερινών δραστηριοτήτων ή γίνεται καθημερινή θλίψη, έντονο άγχος και απώλεια ελέγχου, τότε η αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματία ψυχικής υγείας είναι επιβεβλημένη. Δυστυχώς, πολλοί συνάνθρωποί μας δεν αναγνωρίζουν ότι έχουν κατάθλιψη και δεν γνωρίζουν ότι η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.
-Δώστε μια απλή συμβουλή για το πως να γιορτάσουμε φέτος αποφεύγοντας την καταθλιπτική διάθεση;
Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από/για τις γιορτές και να θυμάστε ότι δεν υπάρχει σωστός ή τέλειος τρόπος να γιορτάσετε τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνια. Καθορίστε το πρόγραμμά σας με γνώμονα το ερώτημα «τι είναι σημαντικό για μένα» και «τι με κάνει να νιώθω καλά».
-Τι θα ευχηθείτε στους αναγνώστες μας για τα φετινά Χριστούγεννα;
Να μάθουν να βάζουν όρια στον εαυτό τους και στους άλλους και κυρίως να τα σέβονται!
Καλά και Φωτεινά Χριστούγεννα σε όλους!
