Η ανασφάλεια, η υπερδραστηριότητα του εγκεφάλου και το αντίδοτο της δράσης στη ζωή.
Η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια είναι μέσα στη ζωή. Κάποιες φορές είναι συναρπαστικές καθώς φέρνουν ενθουσιασμό, μέσα από το νέο, το άγνωστο, το αναζωογονητικό. Όμως, μετά από μια ηλικία, φαίνονται δυσκολότερες και πιο καταλυτικές στις επιλογές ενός ανθρώπου.
Όσο κοιτάζουμε μπροστά με ενθουσιασμό για το επόμενο βήμα, όσο έχουμε ένα σκοπό, η αίσθηση αβεβαιότητας είναι απλά ένα μονοπάτι γεμάτο ευκαιρίες. Ζούμε απόλυτα και βρίσκουμε τις δυνάμεις, τα εφόδια και την ενέργεια.
Περνώντας τα χρόνια, υπάρχουν αναπόφευκτα αλλαγές σε κάθε επίπεδο. Αν οι αλλαγές μας συναντήσουν σε στάδιο ζωής που αισθανόμαστε αδύναμοι ή απροετοίμαστοι, τότε εμφανίζονται ως απώλεια, ως απειλή ή ως ανημποριά.
Ή, για να κυριολεκτούμε, τις αντιλαμβανόμαστε ως έτσι ακόμα και αν δεν είναι.
Χωρίς να το καταλάβουμε, ξυπνάμε με ένα σφίξιμο στο στομάχι που μετατρέπεται προοδευτικά σε φόβο. Αυτό το άθλιο συναίσθημα, που μας παραλύει, μας κρατά ξύπνιους το βράδυ, μας φέρνει να σκεφτόμαστε ξανά και ξανά το ίδιο πράγμα.
Στην μετά-κόβιντ εποχή, ειδικά σε μεγαλύτερους, ο φόβος έχει βρει χώρο να στερεί την απόλαυση της ζωής.
Αν κατανοήσουμε το φόβο, είμαστε στο πρώτο βήμα να τον εξουδετερώσουμε.
(Με εξαίρεση βεβαίως τις περιπτώσεις που οφείλεται σε κλινική διαταραχή όπου απαιτείται στήριξη από επαγγελματία ή σε απειλητικές για τη ζωή συνθήκες).
Ο φόβος έχει τα εξής χαρακτηριστικά που μας δείχνουν πως να αποδυναμώσουμε την παραλυτική του δύναμη:
- Ευημερεί σε συνθήκες απομόνωσης.
Οι ουσιαστικές σχέσεις είναι δυνατό αντίδοτο στην ανασφάλεια. Υπάρχει δύναμη στη σύνδεση, στην επικοινωνία, στο ανήκειν.
Μιλώντας ανοιχτά σε σχέσεις εμπιστοσύνης, μπορεί να ανακαλύψουμε ότι αυτό που μας ζορίζει, έχει συμβεί, σε πολλούς άρα δεν είναι ούτε προσωπικό, ούτε μόνιμο, ούτε διαβρώνει κάθε τομέα στης ζωής μας. - Ζεί στο παρελθόν ή το μέλλον.
Το παρόν έχει μόνο δύναμη. Ο φόβος πηγάζει από σκέψεις του “τι θα μπορούσα”, “τι θα έπρεπε να”, “τι έχασα”, “τι θα συμβεί αν”… Μπαίνοντας στο εδώ και τώρα, αποκτούμε τη δύναμη της πραγματικότητας. Βγαίνουμε από τα διανοητικά σενάρια μπορούμε να δούμε ευκαιρίες και δυνατότητες. - Καμουφλάρεται ως “άνεση”, εξασφάλιση, ψευδαίσθηση σιγουριάς.
Αναβλητικότητα να αντιμετωπίσουμε μια νέα συνθήκη, απομάκρυνση από κοινωνικά δίκτυα, αδρανοποίηση με υπολογιστή, τηλεόραση, αλκοόλ ή ουσίες, συμβιβασμοί… Όλα αυτά δείχνουν μια ζωή που κυβερνάται από φόβο και μια προσπάθεια “προστατευτικής” σταθερότητας.
Όταν ορίσουμε στόχους που μας δίνουν χαρά σήμερα, η ενέργεια μας πάει σε ανεύρεση λύσεων και τρόπων υλοποίησης. Ξεκινάμε να αναζητάμε κάτι καλύτερο ή καινούργιο, μέσα ή έξω μας.
- Εστιάζει την προσοχή μας σε ερωτήσεις του τύπου “Γιατί”, “Τι θα συμβεί”…
Αν εξασκηθούμε σε ερωτήσεις του τύπου “Τι χρειάζεται για να”, “Πώς μπορώ να”, θα πάρουμε ενδυναμωτικές απαντήσεις και θα σταματήσουμε να αναμασάμε τις ίδιες σκέψεις αυτο-ακύρωσης. - Θριαμβεύει όταν θεωρούμε δεδομένα όσα έχουμε.
Η ευγνωμοσύνη και η αναγνώριση του τι έχουμε ο καθένας στη ζωή δεν μπορούν να συνυπάρχουν με φόβο ή ανασφάλεια. Ας σκεφτούμε πού μπορούμε να προσφέρουμε, εθελοντικά η συμβουλευτικά. Αμέσως μπαίνουμε στη δύναμη μας. - Τρέφεται από τον αρνητικό εσωτερικό διάλογο και ζει στο μυαλό με φανταστικά σενάρια, ροκανίζοντας την ψυχή.
Τον αποδυναμώνουμε όταν σε κάθε αρνητική σκέψη, συμπληρώνουμε μια αντίθετη, πιστευτή, θετική σκέψη.
Ή, όταν τον περνάμε απο τέστ αλήθειας. Οι ερωτήσεις της Byron Katie μπορούν να μας βοηθήσουν: “Είναι αλήθεια; Μπορώ να ξέρω με πλήρη βεβαιότητα ότι είναι αλήθεια; Πώς αντιδρώ όταν σκέφτομαι αυτή τη σκέψη; Ποιος θα ήμουν χωρίς αυτή τη σκέψη;”
Ή απλές ερωτήσεις reality check: Που το ξέρω; Πάντα ισχύει; Πότε ξανά; Ποιος το λέει;
Περνώντας από το φίλτρο της γενίκευσης στις αληθινές διαστάσεις η σκέψη μπορεί να χαθεί αντί να γίνει φοβιστική χιονοστιβάδα.
- Έλλειψη σκοπού. Το άφησα για τελευταίο, αλλά είναι το σημαντικότερο από όλα. Διαβάζοντας το βιβλίο του Victor Frankl “Man in search for meaning” μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τη δύναμη του σκοπού στη ζωή μας. Ο συγγραφέας, επιβίωσε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης μαζί με όποιους είχαν βρει ένα νόημα να τους συνδέει με τη ζωή. Όχι αντίσταση σε ότι συμβαίνει, ούτε παραίτηση ή απορρόφηση. Αλλά μια φλόγα που δεν έχει ούτε ηλικία ούτε συνθήκη.
Όπως ο ίδιος το ορίζει “είναι η ανθρώπινη ικανότητα να γυρίζει κάποιος δημιουργικά τις αρνητικές πλευρές της ζωής σε κάτι θετικό ή εποικοδομητικό”, “κανείς δεν μπορεί να μας στερήσει την ελευθερία να επιλέγουμε τη στάση μας στις καταστάσεις της ζωής”.
Ας δοκιμάσουμε κάτι.
Να προσδιορίσουμε ένα θέμα που μας δημιουργεί φόβο ή ανασφάλεια και δεν το ελέγχουμε. Να ορίσουμε την ένταση του από 1-10, όπου 10 = ισοπεδωτικό και 1 = αδιάφορο.
Ας εφαρμόσουμε 3-4 από τις παραπάνω πρακτικές κατά τη διάρκεια μιας βδομάδας.
Μετά, ας αναλογιστούμε ξανά την ένταση του συναισθήματος για το θέμα μας στο 1-10.
Το γεγονός μπορεί να είναι το ίδιο. Όμως, ίσως τώρα να μην μας φοβίζει τόσο, ίσως ακόμα και να μπορούμε να δούμε το άγνωστο μπροστά με προσμονή, με περιέργεια, με διάθεση δημιουργίας και ανοιχτό μυαλό.
Και τότε ο φόβος θα έχει κάνει φτερά και θα έχουμε εμείς τη δύναμη.
