‘Υστεροφημία’ είναι λέξη με αρχαία ελληνική ρίζα που δηλώνει το μετά θάνατον αποτύπωμα του ανθρώπου.
Είναι ο απόηχος της ζωής μας και των πράξεων που σφράγισαν την επίγεια διαδρομή μας. Είναι η μετά από εμάς συλλογική μνήμη που κρατά ζωντανή την γήινη οντότητα του ανθρώπου, το περίγραμμα του, την αύρα του, την γοητεία της παρουσίας του.
Είναι ο άυλος εαυτός μας που διατηρείται στην μνήμη εκείνων που έμειναν και χαράσσεται νομοτελειακά επάνω στα έργα που φέρουν το στίγμα της προσωπικότητας μας.
Από την αρχαιότητα, από τότε που γεννήθηκε η έννοια της ‘ύστερης φήμης’, οι άνθρωποι προσδοκούσαν έναν ένδοξο, ηρωικό θάνατο η τον κότινο στους Ολυμπιακούς Αγώνες που θα τους χάριζε την αθανασία και την αιώνια ζωη . Μπροστά στον φόβο της ανυπαρξίας οι πιο ισχυροί φρόντιζαν με σπουδαίες χορηγίες και θαυμάσια μνημεία να κτίσουν την αιώνια εικόνα τους.
Οι άνθρωποι της τέχνης ,μέσα από το έργο τους, εξασφαλίζουν διαχρονικά και νομοτελειακά την θέση τους στο Πάνθεον των αθανάτων ,ευλογημένοι από την θείο χάρισμα του ταλέντου τους:
Κάλλας, Καβάφης, Ελύτης, Σεφέρης, Καζαντζάκης, Μελίνα, Vangelis, Θεοδωράκης… Ατελείωτη είναι η χρυσή λίστα των προσωπικοτήτων του πνεύματος και της τέχνης που ξεκινά από την αρχαιότητα και μέχρι σήμερα τα ονόματα τους δοξάζουν την χωρα μας σε όλο τον πλανήτη.
Η μεταφυσική ανησυχία, δηλαδή ανάμεσα σε άλλα η αναζήτηση της αθανασίας οδηγεί τους ανθρώπους να επιλέγουν – εφόσον μπορούν – την εικόνα τους και να την υπηρετούν με συνέπεια στη συνέχεια, με πράξεις και έργα που θα μείνουν ως το αποτύπωμα τους και πέρα από το βιολογικό τους τέλος.
Δωρεές, κοινωφελή κι εκπαιδευτικά ιδρύματα, μουσεία και χώροι πολιτισμού που στεγάζουν συλλογές και βιβλιοθήκες, προσφέρουν στις νύν κι επόμενες γενιές αξία αθάνατη. Και στο αποτύπωμα των ευεργετών, υστεροφημία σεβαστή κι ένδοξη.
Από κάθε πολιτισμό στη ιστορία της ανθρωπότητας ξεχωρίζουν κάποιες χαρισματικές προσωπικότητες που ταυτίζονται για πάντα με την μοίρα ενός τόπου και τον καθορίζουν με θαυμαστές πράξεις που αφήνουν ένα ανεξίτηλο ένδοξο αποτύπωμα.
Στην χώρα μας οι μεγάλοι ευεργέτες έβαλαν τα θεμέλια της σύγχρονης Ελλάδας :
Το Ζάππειο, το Ευγενιδειο, το Ωνασειο, το ‘Ιδρυμα Νιάρχου, για να αναφερθούμε χαρακτηριστικά σε κάποια εμβληματικά ιδρύματα.
Ωστόσο στην εποχή των social media και του metaverse ζούμε κάτι το πρωτόγνωρο που κινδυνεύει να μεταλλάξει την παραδοσιακή αντίληψη της υστεροφημίας .
Ζούμε την ηλεκτρονική ψευδαίσθηση της virtual reality στο Facebook, στο instagram η στο tik tok. Κατασκευάζουμε ψεύτικες ζωές που τις ‘σώζει’ το σύστημα και μας χαρίζει την αυταπάτη ότι σε ένα ‘ψηφιακό επέκεινα’ έχει καταγραφεί η ύπαρξη μας. Αυτό όμως, είναι εφήμερο (άρα θνητό) και όχι είναι υστεροφημία (άρα αθάνατο).
Αποτελεί μόνο μια ψηφιακή καταγραφή φευγαλέων εικόνων, χωρίς τις ανθρώπινες αξίες και τις καθοριστικές πράξεις που χαρίζουν στον ‘εφήμερο’, θνητό άνθρωπο την αιώνια συλλογική μνήμη.
Η φήμη, που χτίζεται λιθαράκι – λιθαράκι στη διάρκεια μιας ζωής, είναι κι αυτή μια επιλογή:
Πώς θα ήθελα να με θυμούνται οι επόμενοι «ύστερα»;
Αν οι πράξεις και τα έργο μιας ζωής εξυπηρετούν με συνέπεια τη σχετική επιλογή – και τον αντίστοιχο στόχο – τότε η υστερο-φημία παραμένει ανεξίτηλη, αιώνια, αθάνατη.
