Καθώς η πολιτική σκηνή στην Ελλάδα μοιάζει να βρίσκεται σε διαρκή εκλογική επαγρύπνηση, με τους πολίτες να ζουν ανάμεσα σε ομιλίες, συνέδρια, συνεντεύξεις και συμμετοχή σε πολιτικές έρευνες, η πολιτική επικοινωνία αποκαλύπτεται όχι ως δευτερεύουσα λεπτομέρεια αλλά ως υπάρχουσα προϋπόθεση για την έκφραση την συμμετοχή και τον διάλογο.
Σε μια κοινωνία όπου η πολιτική δεν είναι απλώς θεσμός, αλλά καθημερινή υπόθεση – είτε με το βλέμμα στην επόμενη κάλπη είτε με την αποτύπωση της προηγούμενης – επέλεξα να εστιάσω στην πολιτική επικοινωνία ως τον τόπο σύγκλισης του λόγου, της εικόνας και της ισότητας.
Έπειτα, η εμπειρία μου ως υποψήφια βουλευτής σε ευρωπαϊκές, εθνικές εκλογές και εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης κατά την περασμένη δεκαετία, με οδήγησε να προσεγγίσω το σημερινό θέμα.
Από την εμπειρία μου λοιπόν αυτή, ανακάλυψα ότι, η πολιτική επικοινωνία δεν είναι μόνο ζήτημα λόγου, συναντήσεων πρόσωπο με πρόσωπο, στο «πόρτα πόρτα», όπου μπορούσες να μιλήσεις να ακουστείς, να αγγίξεις τον άλλον, να αναπτύξεις διάλογο μαζί του, αλλά ότι η άμεση αυτή επαφή έχει πλέον αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από τα σύγχρονα μέσα προβολής όπως είναι η τηλεόραση, το διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα όπου η φωνή σου μετριέται με όρους κόστους και εκεί αρχίζουν οι ανισότητες.
Η εμπειρία αυτή με οδήγησε να δω την πολιτική επικοινωνία, όχι πλέον ως πεδίο διαλόγου, αλλά ως πεδίο άνισης προβολής όπου η εικόνα υπερισχύει της ουσίας και η επικοινωνία μετατρέπεται σε προϊόν με τιμή, χορηγούς και στρατηγικές.
Κι όμως η πολιτική επικοινωνία δεν θα έπρεπε να είναι αγορά, θα έπρεπε να είναι γέφυρα ανάμεσα στον πολιτικό που θέλει να προσφέρει και στον πολίτη που αναζητά να ακούσει και να πιστέψει ξανά.
Στη χώρα μας σήμερα η πολιτική επικοινωνία έχει γίνει συνώνυμη της επικοινωνιακής διαχείρισης.
Οι εικόνες, τα συνθήματα και οι προσεκτικά σκηνοθετημένες εμφανίσεις κυριαρχούν.
Τα μέσα ενημέρωσης -με τα δικά τους συμφέροντα και περιορισμούς- διαμορφώνουν ποιος φαίνεται και ποιος όχι.
Έτσι πολλές φορές μένουν στο περιθώριο άτομα ικανά όχι γιατί δεν έχουν κάτι να πουν, αλλά γιατί δεν διαθέτουν τα μέσα να το πουν.
Το τρίγωνο πολιτικός – ψηφοφόρος – ΜΜΕ θα έπρεπε να στηρίζεται στην εμπιστοσύνη, τη διαφάνεια και την αλήθεια. Ο πολιτικός να μιλά χωρίς να υποδύεται, ο ψηφοφόρος να ακούει χωρίς να παρασύρεται και τα ΜΜΕ να υπηρετούν το διάλογο και όχι την εντύπωση.
Η έντιμη πολιτική επικοινωνία πιστεύω ότι χρειάζεται αμφίδρομη ροή για να μπορούν οι πολίτες να εκφράζονται, να κρίνουν, να συμμετέχουν ουσιαστικά κι όχι μόνο να χειροκροτούν και να απορρίπτουν εικόνες.
Η άμεση επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο στις γειτονιές, στο «πόρτα – πόρτα» στον χώρο του ανθρώπινου διαλόγου και η αξιοποίηση των μέσων μαζικής προβολής δεν είναι αντιπαλότητες αλλά συμπληρώνουν η μία την άλλη.
Όταν ο πολιτικός μιλάει απευθείας με τον πολίτη τα Μέσα μπορούν να πολλαπλασιάσουν αυτή τη φωνή, όχι για να την υποκαταστήσουν, αλλά να τη δυναμώσουν. Όμως όταν η πρόσβαση στα Μέσα είναι άνιση τότε η άμεση επαφή δεν αρκεί.
Τα ΜΜΕ διαμορφώνουν και επηρεάζουν όχι μόνο τι λέγεται αλλά πως λέγεται, πόσο αναδεικνύεται και ποιος το λέει. Επίσης τα Μέσα καθορίζουν ποια θέματα θεωρούνται σημαντικά και ποιοι μπορούν να τα αναδείξουν. Έτσι η πολιτική επικοινωνία γίνεται λιγότερο θέμα λόγου και περισσότερο ζήτημα οπτικής πρόσβασης και ελέγχου.
Μια άλλη όψη της επικοινωνίας είναι η «σιωπηλή συμμετοχή» των πολιτών που δεν ακούγονται, γιατί δεν πιστεύουν ότι η φωνή τους έχει αξία, καθώς και των πολιτικών προσώπων, που δεν μπορούν να ακουστούν γιατί δεν διαθέτουν τον τρόπο προσέγγισης των ΜΜΕ.
Στο σημερινό πολιτικό χάρτη η επικοινωνία δεν περνάει μόνο από μικρόφωνα ή ομιλίες.
Περίπου όλοι έχουμε στην τσέπη μας μια «οθόνη» και η φωνή που φτάνει εκεί ενδέχεται να ακούγεται καλύτερα.
Σήμερα η πολιτική επικοινωνία δοκιμάζεται από την τεχνολογία, τις εικόνες και τους πόρους. Και μέσα σε αυτή την πρόκληση αναδύεται μια μεγάλη ερώτηση «ποιος έχει πραγματικά τη δυνατότητα να μιλήσει και ποιος να ακουστεί;».
Ένα πρόσφατο παράδειγμα από τη διεθνή σκηνή δείχνει πως η πολιτική επικοινωνία μπορεί να παραμένει ανθρώπινη ακόμη και μέσα στην τεχνολογική εξέλιξη.
Ο νεοεκλεγείς δήμαρχος της Νέας Υόρκης Zohrin Mamdani, 34 ετών, κατάφερε να ενώσει δύο κόσμους, την άμεση (πρόσωπο με πρόσωπο επαφή με τους πολίτες, παρουσία στις γειτονιές, συζητήσεις στα τοπικά στέκια) με τη δημιουργική αξιοποίηση των κοινωνικών δικτύων. Με μικρά αυθεντικά βίντεο στο TikTok και στο instagram μίλησε τη γλώσσα του σήμερα χωρίς να χάσει τη ζεστασιά της ανθρώπινης επικοινωνίας.
Όπως ανέφερε σε συνέντευξή του το μυστικό δεν ήταν το budget αλλά η αμεσότητα, δηλαδή, να ακούς και να απαντάς όχι να διαφημίζεις.
Η καμπάνια του έδειξε πως η άμεση επαφή και τα Μέσα μπορούν να συνεργάζονται όταν υπάρχει στρατηγική.
Είναι ένα παράδειγμα που μπορεί να εμπνεύσει και όσους έχουν περιορισμένους πόρους και επιθυμούν να ασχοληθούν με την πολιτική.
Η πολιτική επικοινωνία μπορεί να γίνει ουσιαστική, αν απελευθερωθεί από την ιδιοτέλεια, ο λόγος αντικαταστήσει το σύνθημα, η ακρόαση αντικαταστήσει τη διαφήμιση, και ο διάλογος γίνει προϋπόθεση αντί για μέσο. Δεν χρειάζονται μεγάλα κονδύλια για να πείσεις χρειάζεται αλήθεια.
Η εντιμότητα στην πολιτική επικοινωνία δεν είναι πολυτέλεια είναι πράξη δημοκρατικής ευθύνης. Γιατί μόνο όταν ακουστούν όλες οι φωνές, η κοινωνία μπορεί να επιλέξει συνειδητά, και η πολιτική να ξαναγίνει αυτό που οφείλει να είναι: Υπηρεσία προς τον πολίτη όχι προβολή του προσώπου.
