Ποιός δεν έχει επισκεφθεί ως παιδί, ως ενήλικας ή ως γονιός, τον Εθνικό Κήπο (πρώην Βασιλικό Κήπο) της Αθήνας, μία όαση έκτασης 154.000μ² στην καρδιά της πόλης; Ποιός δεν έχει περιπλανηθεί μόνος, με παρέα ή με τα παιδιά του στα ελικοειδή, δαιδαλώδη σκιερά δρομάκια, συνολικού μήκους 7χλμ.; Ποιός δεν έχει «κόψει δρόμο», μπαίνοντας στον Κήπο, δραπετεύοντας για λίγο από την πολύβουη πόλη; Ποιός δεν έχει ξαποστάσει στα παγκάκια, διαβάζοντας ένα βιβλίο ή απολαμβάνοντας την ηρεμία και την ομορφιά που επικρατεί; Ποιός, δεν έχει χαζέψει τα παγώνια, δεν έχει ταϊσει τις πάπιες, ή δεν έχει δώσει ραντεβού για καφεδάκι στο γραφικό καφενεδάκι;
H επίσκεψη στον καταπράσινο Κήπο με τα 500 είδη φυτών, τις 6 λιμνούλες, τα οικόσιτα ζώα και πτηνά, την Παιδική Βιβλιοθήκη (πρώην γραφείο του Γάλλου κηποτέχνη Μπαρό), το Βοτανολογικό Μουσείο (πρώην βασιλικό περίπτερο, σε σχέδια Ε. Τσίλλερ), την παιδική χαρά, αλλά και τα διακοσμητικά στοιχεία, όπως οι προτομές επιφανών Ελλήνων, η «Βλαχοπούλα», το Ισπανικό Αναβρυτήριο, είναι για μικρούς και μεγάλους μία υπέροχη απόδραση για χαλάρωση και αναψυχή.
Άγνωστη όμως παραμένει για πολλούς, η ιστορία του, καθώς και η ανυπολόγιστη αξία του, τόσο για τον τομέα της βοτανολογίας, όσο και της αρχαιολογίας. Έχει δε χαρακτηριστεί από τη Διεθνή Επιτροπή Ιστορικών Κήπων και Πολιτιστικών Τοπίων (ICOMOS – IFLA) ως σπάνιο δείγμα αρχιτεκτονικής τοπίου του 19ου αιώνα και πολιτιστικό μνημείο της Ευρώπης.
Στην αρχαιότητα, ήταν ένας ιδιωτικός κήπος – δώρο του Δημήτριου του Φαληρέα στον δάσκαλό του φιλόσοφο και βοτανολόγο Θεόφραστο. Σύμφωνα δε με τα διάσπαρτα αρχαιολογικά ευρήματα τεκμηριώνεται ότι, κατά τα χρόνια της ρωμαϊκής περιόδου, εκεί αναπτύχθηκε η νέα συνοικία που ίδρυσε ο Αδριανός, βορειανατολικά της ομώνυμης Πύλης.
Εύρημα της ρωμαϊκής εποχής είναι το ψηφιδωτό δάπεδο έπαυλης, συνολικής επιφάνειας 400μ², που αποκαλύφθηκε το 1846, σε βάθος ενός μέτρου, κοντά στην είσοδο της Βασιλίσσης Σοφίας, καθώς επίσης και το επιστύλιο του Αδριάνειου Υδραγωγείου.
Ο Κήπος, είναι αποκλειστικό έργο της Βασίλισσας Αμαλίας, γνωστής για την αγάπη που έτρεφε για τη γη και την προσπάθειά της να δημιουργεί όμορφους χώρους πράσινου στην Αθήνα. Όπως λέγεται, το 1842, φύτεψε η ίδια 8 από τους πανύψηλους φοίνικες – τις ουασινγκτώνιες– που υπάρχουν, μέχρι σήμερα, στην είσοδο της λεωφόρου Αμαλίας.
Οριοθετήθηκε το 1836 από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Φρίντριχ Γκέρτνερ, ο οποίος έκτισε τα ανάκτορα (νυν Κοινοβούλιο) και η ευθύνη του ανατέθηκε στον Γερμανό γεωπόνο Σμάρατ, με βοηθό τον γεωπόνο Φρειδερίκο Σμιθ.
Το πρώτο σχέδιο έγινε από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Χοχ και ολοκληρώθηκε από τον κηποτέχνη Φρανσουά Λουί Μπαρό, το 1852, ο οποίος ανέλαβε τις φυτευτικές εργασίες αλλά και τη διεύθυνση (1845-1854). Τον διαδέχθηκε ο Φρειδερίκος Σμιθ (1854-1884).
Αν και το Πεισιστράτιο Υδραγωγείο βοήθησε πολύ στη δημιουργία και ανάπτυξη του Κήπου, η αυτάρκεια νερού ήταν μεγάλο πρόβλημα. Λέγεται ότι τις ώρες που ποτιζόταν, κοβόταν η παροχή νερού για τους κατοίκους της Αθήνας και αυτό τους έκανε να δυσανασχετούν. Τώρα το πρόβλημα έχει λυθεί με τις πέντε γεωτρήσεις που έγιναν καθώς και την αποκατάσταση του αγωγού, ο οποίος αποκαλύφθηκε στην πλατεία του Αγίου Θωμά στο Γουδί από τον γεωπόνο – κηποτέχνη και διευθυντή του Κήπου (1956 – 1984), Νικόλαο Ταμβάκη και αποτελούσε τμήμα του Πεισιστράτειου υδραγωγείου, το οποίο λειτουργεί εδώ και 2.500 χρόνια.
Ο Βασιλικός Κήπος αρχικά δεν ήταν ανοιχτός για το κοινό παρά μόνο λίγες μέρες τον χρόνο, όταν οι βασιλείς έλειπαν από τα ανάκτορα. Μετονομάστηκε, για πρώτη φορά, σε «Εθνικό Κήπο» το 1927 κατά την περίοδο της αβασίλευτης δημοκρατίας (1924 – 1935). Με την Παλινόρθωση και επάνοδο του βασιλιά Γεωργίου Β΄ (1935) ονομάστηκε πάλι «Βασιλικός κήπος» και το 1974, οριστικά σε «Εθνικός Κήπος».
Κοντά σε μία τεχνητή λίμνη, δύο ενωμένες μαρμάρινες πλάκες με χαραγμένο, στα ελληνικά και λατινικά, απόσπασμα από την ομιλία του Αποστόλου Παύλου προς τους Αθηναίους στον Άρειο Πάγο, το 50 μ.Χ., είναι προσφορά του Προέδρου της Ιταλικής Γερουσίας Amintore Fanfani, για την εκπλήρωση της υπόσχεσης που είχε δώσει τον Ιανουάριου του 1959, όταν είχε επισκεφθεί την Αθήνα, ως πρωθυπουργός της Ιταλίας.
Η κύρια, από τις 7 εισόδους, είναι επί της Λεωφ. Αμαλίας. Το μπαλκονάκι με την πλατιά κουπαστή, τις περίφημες ουασινγκτώνιες στο βάθος και το ηλιακό ρολόι πάνω στο παρτέρι με τα λουλούδια, αποτελεί αγαπημένο σημείο φωτογράφισης των επισκεπτών!
ΣΗΜ.: Αυτήν την εποχή συνεχίζονται τα έργα ανάπλασης και αναβάθμισης του Κήπου τα οποία εκτελούνται, τμηματικά, από τον Δήμο Αθηναίων.
