Νομίζω ότι όλοι μας έχουμε κάνει όνειρα για τα παιδιά μας. Να σπουδάσουν κάτι “σοβαρό”, να μάθουν τουλάχιστον 3 γλώσσες, μπαλέτο, πιάνο και πολεμικές τέχνες. Να βρουν μια καλή δουλειά, να καλοπαντρευτούν, να κάνουν και 2 παιδιά για να γίνουμε και εμείς ευτυχισμένοι παππούδες. Να είναι έξυπνα, δυναμικά, όμορφα, ευπρεπή, ευγενικά, με φινέτσα. Κανένας δε φαντάζεται το παιδί του υπέρβαρο, αμόρφωτο, περιθωριακό, αλήτη, παραβατικό.
Η πίεση της τελειότητας
Πολλές φορές δε, φανταζόμαστε ότι μεγαλώνουμε το επόμενο παιδί-θαύμα. Από τη νηπιακή ηλικία προγραμματισμένο για μια κορυφή: «Ο Γιάννης θα γίνει καρδιοχειρουργός!» ή «Η Μαρία θα είναι CEO στα 35 της!» και άλλα τέτοια, συχνά μεγαλομανή και υπερφίαλα, χωρίς καν να έχουμε ρωτήσει τα ίδια τα παιδιά. Μπαίνουμε στο 2025 και ακόμα λειτουργούμε σαν τους γονείς μας στα 60ς. Αλλά χωρίς να είμαστε «κοντά» στα παιδιά μας, όσο ήταν οι γονείς μας και -κυρίως- χωρίς να τους βάζουμε κανόνες και όρια.
Και τι γίνεται όταν αυτά δεν φαίνονται πρόθυμα να ακολουθήσουν τον χάρτη των ονείρων μας; Όταν εκφράσουν διαφορετικότητα, όταν δεν τα καταφέρνουν στο σχολείο ή το άθλημα επιλογής μας, όταν δεν θέλουν να γίνουν γιατροί, μηχανικοί ή δικηγόροι, αλλά τεχνίτες ή καλλιτέχνες, όταν εκδηλώσουν αλλότρια σεξουαλική συμπεριφορά ή όταν ερωτευτούν κάποιον ακατάλληλο. Όταν… όταν… Εκεί αρχίζουν τα προβλήματα. Τα παιδιά, για να ανταπεξέλθουν, μπορεί να καταλήξουν να εκφράζουν την πίεση και την εσωτερική σύγκρουση μέσω της βίας.
Ήμουν στο Μπιλμπάο την περασμένη βδομάδα και είδα μια καταπληκτική έκθεση στο Guggenheim του Γιαπωνέζου Yoshitomo Nara, με παιδιά που εκφράζουν αυτή την πίεση και την εγκυμονούσα βία, μέσα από τα μάτια τους.
Δεν φταίω εγώ, άλλος φταίει
Πιστεύω ότι όλοι έχουμε βιώσει μια εμπειρία «κακής» συμπεριφοράς παιδιών στο σπίτι ή στον κύκλο μας και κάποιοι έχουμε βιώσει και τι εστί bullying. Όταν δε αναρωτιόμαστε γιατί κάποια παιδιά από «καλά σπίτια» εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά, συνήθως κοιτάζουμε παντού – το σχολείο, τις παρέες , την κακή κοινωνία – εκτός από τον καθρέφτη!
Ναι, ναι, ξέρω, δεν είναι εύκολο σε κανέναν γονιό να το παραδεχτεί, και σίγουρα υπάρχουν και άλλοι λόγοι, αλλά κάποιες φορές οι γονείς παίζουμε τον δικό μας μικρό (ή και μεγάλο) ρόλο. Και όταν, κάποιες φορές που η συμπεριφορά ξεπερνά τα όρια και γίνεται παραβατική, οπλίζει τη γλώσσα των παιδιών με δηλητήριο και τα χέρια τους με όπλα, απλά σηκώνουμε τα χέρια ψηλά.
Φανταστείτε λοιπόν τον Γιαννάκη. Τον φαντάζεστε χειρουργό με γάντια και νυστέρι, αλλά αυτός είναι στον κόσμο του και προτιμά να φτιάχνει φανταστικές πόλεις από τουβλάκια και να γίνεται σούπερ ήρωας με τη μπέρτα του. Όσο τον πιέζουμε να γίνει «ο τέλειος μαθητής» ή «το πρώτο βιολί», τόσο μεγαλύτερη σύγκρουση δημιουργούμε μέσα του. Και τι γίνεται όταν η πίεση φτάσει στο απροχώρητο; Βγάζει τα νεύρα του σε ένα παιχνίδι πολέμου στον υπολογιστή, στο σούπερ δωμάτιο όπου παίζει ανενόχλητος μέρα και νύχτα. Και με το που μπορεί να ξεφύγει, μπλέκει με «κακές» παρέες και βγαίνει στη φόρα με φωνές, νεύρα και, σε πιο ακραίες περιπτώσεις, βίαιες αντιδράσεις.
Γιατί λοιπόν κάποια παιδιά μπορεί να φτάσουν στην ανήλικη βία; Ας το δούμε με μια μικρή δόση χιούμορ, για να μην κλαίμε…
Ο γονιός καθρέφτης
«Μην ουρλιάζεις!» φωνάζουμε… ενώ ουρλιάζουμε. Ναι, λογικό δεν ακούγεται; Αλλά δυστυχώς, τα παιδιά δεν ακούνε τι λέμε, κοιτάνε τι κάνουμε.
Ξεχνάμε ότι είμαστε το απόλυτο πρότυπο για τα παιδιά μας. Αν το παιδί μας βλέπει εμάς να χάνουμε την ψυχραιμία μας κάθε φορά που κάτι δεν πάει καλά – είτε στο μποτιλιάρισμα, είτε στο ταμείο του σούπερ μάρκετ – είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υιοθετήσει την ίδια στάση. Αν το «καλημέρα» του μπαμπά συνοδεύεται με μια δόση γκρίνιας και το «έλα πάλι» της μαμάς πάει χέρι-χέρι με ειρωνεία, μην απορείτε αν ο μικρός Γιαννάκης ή η μικρή Μαρία θεωρούν ότι η αγριάδα στη φωνή είναι η καθημερινή γλώσσα επικοινωνίας. Όταν τους φωνάζουμε για να μη φωνάζουν, τους δίνουμε ένα ξεκάθαρο μήνυμα: η ένταση είναι το εργαλείο για να κερδίσεις. Άρα, όταν το μικρό μας αρχίζει να ουρλιάζει στο σούπερ μάρκετ ή να πλακώνεται στον παιδότοπο, μην απορείς, απλώς… μιμείται!
Ο γονιός σούπερ ήρωας
Ο υπερπροστατευτικός γονιός είναι εκεί όταν πέφτει το παιδί, όταν κάποιος του πήρε το παιχνίδι, όταν του έφαγαν το τελευταίο μπισκότο. Και φροντίζει όλα του τα καπρίτσια να γίνουν πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα όμως, μαθαίνουμε στο παιδί μας ότι η λύση σε κάθε πρόβλημα είναι να περιμένεις τον… σούπερ ήρωα. Το αποτέλεσμα; Όταν το παιδί δεν έχει τη μαμά ή τον μπαμπά να του λύσουν τις διαφορές, μπορεί να σκεφτεί ότι μπορεί να γίνει ο ίδιος σούπερ ήρωας και η λύση είναι τα χέρια, και όχι η συζήτηση.
Ο γονιός με τις ετικέτες
Μήπως κάποιες φορές κατηγοριοποιούμε τα παιδιά μας; «Η Μαρία είναι το καλό παιδί, ο Γιάννης είναι σκανταλιάρης». Τέτοιες ετικέτες δεν βοηθούν κανέναν. Τα παιδιά που ακούνε συνέχεια ότι είναι «κακά» ή «άτακτα» αρχίζουν να πιστεύουν ότι είναι η μοίρα τους να συμπεριφέρονται έτσι. Άλλωστε, αν όλοι περιμένουν από εσένα να είσαι άτακτος, γιατί να απογοητεύσεις το κοινό σου;
Η τιμωρία-σαπουνόπερα
Όταν είσαι πολύ άτακτος έρχεται η περίφημη τιμωρία-υπερπαραγωγή! Αυτή που θα ζήλευε και το καλύτερο τουρκικό σίριαλ. «Είσαι τιμωρία για μια εβδομάδα! Όχι, έναν μήνα! Ο δραματικός τρόπος και η υπερβολική τιμωρία κάνει τα παιδιά να μπερδεύονται και να σκέφτονται: «Αν είναι να τιμωρηθώ έτσι κι αλλιώς, γιατί να μην κάνω ακόμα χειρότερα;». Αντί για ήρεμες και ξεκάθαρες συνέπειες, η τιμωρία γίνεται θέαμα που κάνει τα παιδιά να μη μας παίρνουν στα σοβαρά. Και τα νεύρα και οι βρισιές δεν αργούν να έρθουν, γιατί, οδόντα αντί οδόντος…
Η τεχνολογία της βίας
Η τηλεόραση και τα tablet μπορεί να είναι οι αγαπημένες μας “ηλεκτρονικές νταντάδες”, αλλά τι βλέπουν τα παιδιά; Αν παρακολουθούν βίαια κινούμενα σχέδια ή βιντεοπαιχνίδια όπου η επίλυση κάθε διαφωνίας γίνεται με μπουνιές και σπαθιά, η βία φαίνεται φυσιολογική. Κι εμείς, αν και το γνωρίζουμε, τους το επιτρέπουμε για να έχουμε την ησυχία μας… ώσπου βλέπουμε τη βίαιη συμπεριφορά να εμφανίζεται και στην πραγματική ζωή! Ίσως τότε να είναι όμως πολύ αργά.
Τι κάνουμε λοιπόν;
Όταν ζητάμε από τα παιδιά να είναι πάντα τα καλύτερα, τους προκαλούμε άγχος και νεύρα. Η ζωή δεν είναι διαγωνισμός! Εξάλλου, το να μεγαλώνεις στην εποχή μας είναι ήδη αρκετά δύσκολο, χωρίς να είσαι… υπό εξέταση 24/7.
Αντί να τους πιέζουμε να γίνουν ή να κάνουν κάτι συγκεκριμένο, ας τους βοηθήσουμε να γίνουν η καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους, ό,τι κι αν αυτό σημαίνει!
Ας τους δώσουμε χώρο να κάνουν λάθη και να μάθουν από αυτά. Και να τα νουθετούμε με ηρεμία και το σωστό παράδειγμα. Κι αν μπουν τιμωρία να είναι συμβολική. Όχι χειροδικία και υπερβολές.
Ας μην είμαστε «μικροί γκάνγκστερ» στη δική μας καθημερινότητα. Όλοι κάνουμε λάθη ως γονείς, και είναι φυσιολογικό. Το μυστικό είναι να έχουμε επίγνωση του τι διδάσκουμε στα παιδιά μας, όχι μόνο με τα λόγια μας αλλά και με τις πράξεις μας. Αντί να ψάχνουμε την πηγή της βίας στην κοινωνία, στην τηλεόραση ή στους φίλους του σχολείου, ίσως ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε: μήπως εμείς οι ίδιοι τους δείχνουμε, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, αυτό τον δρόμο που καταστρέφει τη ζωή τους και υπονομεύει το μέλλον της κοινωνίας μας;
