Ξεκίνησε σαν ιερατική λατρεία η δημιουργία του προσωπείου από τους πρωτόγονους λαούς που ήθελαν να αναπαραστήσουν την θεϊκή η την δαιμονική οντότητα στις θρησκευτικές τελετές. Οι ιερείς και οι μάγοι πανάρχαιων λαών προσπαθούσαν να δημιουργήσουν προσομοιώσεις των θεών και των πνευμάτων, συνήθως τρομακτικές, για να υποβάλουν τους πιστούς σε θρησκευτικό παραλήρημα.
Ακόμα και σήμερα σε φυλές της Αφρικής και του Αμαζονίου οι ιθαγενείς συνεχίζουν την προγονική παράδοση των ιερών τελετών με ζωόμορφες μάσκες και Διονυσιακές ενδυμασίες. Διαχρονικά, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι λατρευτικές «προσωπίδες» εκφράζουν την εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου να πλάσει έναν άλλο εαυτό που θα τον συνδέει με μια ανώτερη δύναμη η με μια διαφορετική οντότητα από το ζωικό βασίλειο η ακόμα και από τον κάτω κόσμο των χθόνιων θεών.
Εγκαταλείπεις την δίκη σου προσωπικότητα και υποδύεσαι μια νέα υπόσταση την οποία ιδιοποιείσαι ως ηθοποιός.
Η φαντασία του πρωτόγονου ανθρώπου και ο δημιουργικός οίστρος των απαρχών του πολιτισμού άφησαν ένα συναρπαστικό αποτύπωμα υψηλής αισθητικής με πολλά διαφορετικά «προσωπεία», άλλοτε νεκρικά για να προστατεύουν τον νεκρό, αλλά λατρευτικά από τις θρησκευτικές τελετές ,πολύ συχνά αποτροπιαστικά για το κακό πνεύμα, ακόμα και θεραπευτικές μάσκες για την ψυχική ίαση των ασθενών και την προστασία των γιατρών στις μεγάλες θανατηφόρες επιδημίες.
Όλα τα «προσωπεία» που βρέθηκαν σε ανασκαφές περιγράφουν το μυστηριακό δέος των αρχαίων πολιτισμών όπως χαρακτηριστικά αποτυπώνεται επάνω στο ολόχρυσο προσωπείο, η υπερβατική αύρα του νεκρού βασιλιά Αγαμέμνονα των Μυκηνών (1.500 π.Χ.).
Στην Αρχαία Ελλάδα το ζωγραφισμένο κεφάλι αλόγου που φορούσαν σαν «προσωπείο» στις Διονυσιακές γιορτές τα περίφημα Ανθεστήρια, οι Σάτυροι, οι Μαινάδες και οι Σειληνοί μεταμφιεσμένοι με προβιές κριαριού και αγριοκάτσικου και στεφανωμένοι με κλαδιά κισσού εξελίσσεται σε θεατρική μάσκα, όταν πρώτος ο Θέσπις έφυγε από τον χορό και αντί να ψάλλει τον διθύραμβο άρχισε να μιλά με τον χορό.
Έτσι δημιουργήθηκε το πρώτο θεατρικό δρώμενο. Ο ίδιος ο Θέσπις λέγεται ότι έφτιαξε μάσκα με ανθρώπινα χαρακτηριστικά, από λινό ύφασμα. Στα Μεγάλα Διονύσια που γίνονταν τον μήνα Ελαφιοβώνα (Απρίλιο-Μάρτιο) διοργάνωναν τους σπουδαιότερους διαγωνισμούς θεάτρου με τραγωδίες και σατυρικά δράματα. Το αρχαίο θέατρο άνθισε τον 5ο π.Χ. αιώνα. Οι ηθοποιοί ήταν μόνον άντρες και οι μάσκες ήταν απαραίτητες για τους γυναικείους ρόλους και για τα διαφορετικά είδη δράματος, άλλες για τραγωδίες ,άλλες για κωμωδίες και άλλες για σάτιρα. Η μάσκα έπαιζε καθοριστικό ρόλο για την απόδοση των ρόλων, ακόμα και για την χροιά της φωνής.
Στην Ρωμαϊκή εποχή οι πολίτες της αριστοκρατίας των πατρικίων δημιουργούσαν εξιδανικευμένες νεκρικές μασκες από κερί τις οποίες φύλαγαν σε ειδικό χώρο στο σπίτι της οικογένειας Ήταν αληθινές νεκρικές μάσκες φτιαγμένες ως εκμαγεία, τάση που έφθασε μέχρι τον 19ο αιώνα με χαρακτηριστικό δείγμα την νεκρική μασκα του Ναπολεοντα. Αξίζει επίσης να σταθούμε με ιδιαίτερη μνεία στα αριστουργηματικά πορτρέτα Fayoum την εποχή που η Αίγυπτος ήταν ρωμαϊκή επαρχία και υπήρχε η παράδοση να ζωγραφίζεται το πιστό αντίγραφο του νεκρού επάνω σε ξύλινη σαρκοφάγο με την προσδοκία να μείνει το νεκρικό πορτρέτο αποτυπωμένο στην αιωνιότητα.
Στην Ιταλία η μάσκα (Maschera) είχε τεράστια εξέλιξη στο θέατρο όπου έκανε την εντυπωσιακή της εμφάνιση η περίφημη Commedia dell Arte με λαϊκές παντομίμες, αρλεκίνους και κολομπίνες που ενθουσιάζαν τους Ευρωπαίους του 17ου και 18ου αιώνα και ήδη προανήγγειλαν το εμβληματικό καρναβάλι της Βενετίας.
Σε όλο τον κόσμο γιορτάζεται σήμερα το καρναβάλι με κοστούμια και μάσκες σύμφωνα με τα έθιμα κάθε χώρας. Στην Ελλάδα γιορτάζουμε τις Απόκρηες (απο-κρέας) σαν μέρος του τριωδίου ακολουθώντας την χριστιανική παράδοση της προετοιμασίας για το Πάσχα.
Η διονυσιακή λατρεία συνεχίζεται σήμερα με την μορφή καρναβαλικών (carne-vale) εκδηλώσεων με μεταμφιέσεις και σατυρικές αναφορές στα γεγονότα της metaverse εποχής μας.
