Σκεφτείτε τη βρύση στην κουζίνα σας, όχι απλώς ως ένα κοινότυπο εξάρτημα, αλλά ως πύλη προς έναν ζωτικό πόρο που συντηρεί τη ζωή. Όταν την ανοίγετε, γίνεστε μάρτυρες ενός θαύματος που είναι εύκολο να παραβλέψετε. Ομοίως, όταν κάνετε μια επίσκεψη στη θάλασσα, δεν βλέπετε απλώς νερό – παρατηρείτε ένα κρίσιμο συστατικό του οικοσυστήματος του πλανήτη μας, που βρίσκεται σε μια ευαίσθητη ισορροπία.
Το νερό δεν είναι απλώς μια ουσία που αποτελεί σημαντικό μέρος του σώματός μας και του πλανήτη μας – είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ίδιας της ζωής. Είναι ζωτικής σημασίας για τη γεωργία, καθώς καταναλώνει το 70% του γλυκού νερού του πλανήτη, και κατ’ επέκταση, είναι αναπόσπαστο μέρος της τροφής που καταναλώνουμε. Ωστόσο, αυτός ο ανεκτίμητος πόρος απειλείται λόγω της κλιματικής αλλαγής, της ρύπανσης και της κακής διαχείρισης, οδηγώντας σε μια κατάσταση, όπου ο σημερινός τρόπος ζωής μας μπορεί να καταστεί μη βιώσιμος. Το ενδεχόμενο συγκρούσεων και πόνου λόγω της λειψυδρίας αποτελεί μια έντονη υπενθύμιση της ανάγκης για επείγουσα δράση.
Η έλλειψη νερού αντιμετωπίζεται συχνά μέσα από το πρίσμα της ποσότητας, αλλά η πραγματική πρόκληση έγκειται στη διανομή και την πρόσβαση. Ο πλανήτης δεν έχει έλλειψη νερού – έχει προβληματική κατανομή, η οποία επηρεάζεται από τη γεωγραφία και την οικονομία. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει αυτές τις προκλήσεις, επηρεάζοντας τη διαθεσιμότητα, τον χρόνο και τη μορφή του νερού, με επιπτώσεις στη γεωργία και τη συνολική ζήτηση νερού.
Στις αγροτικές κοινωνίες, ιδίως σε εκείνες που βιώνουν οικονομική ανάπτυξη και πληθυσμιακή έκρηξη, ο αντίκτυπος είναι βαθύς. Η εξάρτηση της γεωργίας από το νερό αναδεικνύεται σε χώρες όπως το Πακιστάν, όπου η συντριπτική πλειονότητα της απόληψης νερού υποστηρίζει τη γεωργία. Η περίπτωση του Πακιστάν καταδεικνύει την περίπλοκη σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής, της λειψυδρίας και της κοινωνικής σταθερότητας.
Η διεθνής συνεργασία και οι συμπράξεις, όπως τονίζεται στην έκθεση της UNESCO και του UN-Water, είναι ζωτικής σημασίας στην προσπάθεια αυτή. Συνεργαζόμενες, κυβερνήσεις, επιχειρήσεις, επιστήμονες, η κοινωνία των πολιτών και οι κοινότητες, μπορούν να χαράξουν μια συλλογική πορεία προς τη βιώσιμη διαχείριση του νερού. Αυτή η συνεργατική προσέγγιση πρέπει επίσης να περιλαμβάνει τη δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων, διασφαλίζοντας ότι οι λύσεις που αναπτύσσονται ανταποκρίνονται στις ποικίλες ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινότητες σε όλο τον κόσμο.
Μέχρι το 2050, ο ΟΗΕ προβλέπει λειψυδρία για 5 δισεκατομμύρια ανθρώπους
Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών εξέδωσε προειδοποίηση ότι μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα, η έλλειψη νερού που προκαλείται από το κλίμα θα μπορούσε να επηρεάσει τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, με τις επιπτώσεις να είναι δυσανάλογα κατανεμημένες.
Σύμφωνα με την εναρκτήρια σειρά εκθέσεων των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους παγκόσμιους υδάτινους πόρους, περίπου πέντε δισεκατομμύρια άτομα, ή τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, θα αντιμετωπίσουν τουλάχιστον έναν μήνα λειψυδρίας ετησίως μέχρι το 2050.
Η έκθεση αυτή του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, προβλέπει τα μελλοντικά σενάρια για τις ροές των ποταμών, τις πλημμύρες και τις ξηρασίες σε όλες τις ηπείρους, παρουσιάζοντας ένα ποικίλο σύνολο αποτελεσμάτων.
Η κλιματική αλλαγή θα δημιουργήσει “χαμένους και κερδισμένους”, με την ισορροπία να γέρνει περισσότερο προς τα αρνητικά αποτελέσματα.
Το γρήγορο λιώσιμο του χιονιού και των πάγων σε περιοχές με μεγάλο υψόμετρο και η υπερβολική χρήση των υπόγειων υδάτων για άρδευση, που επιδεινώνεται από την ξηρασία και τη μείωση των επιφανειακών ταμιευτήρων, επισημαίνονται ως σημαντικές απειλές για την παγκόσμια υδατική ασφάλεια.
Τα Ηνωμένα Έθνη ανέφεραν ότι από το 2001 έως το 2018, το 74% όλων των φυσικών καταστροφών σχετίζονταν με το νερό, γεγονός που οδήγησε στην ενσωμάτωση των θεμάτων του νερού στις στρατηγικές προσαρμογής, στην πρόσφατη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα στην Αίγυπτο, σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που το νερό αναφέρεται ρητά σε συμφωνία COP λόγω της ζωτικής σημασίας του.
Η Ελλάδα διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο “υδατικό αποτύπωμα” παγκοσμίως, το οποίο είναι διπλάσιο του μέσου όρου παγκοσμίως, κατατάσσοντας τη χώρα σε μια ιδιαίτερη θέση όσον αφορά την κατανάλωση νερού. Στο πλαίσιο αυτό, από τα 38,54 εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, περίπου 14,22 εκατομμύρια αρδεύονται, αντανακλώντας την εκτεταμένη χρήση νερού στη γεωργία.
Ωστόσο, αγροτικές περιοχές όπως ο θεσσαλικός κάμπος αντιμετωπίζουν μια κρίση λειψυδρίας που δεν είναι αναστρέψιμη, καθώς η διαθεσιμότητα νερού συνεχώς μειώνεται. Ταυτόχρονα, η χρήση νερού στην Ελλάδα γίνεται όλο και πιο εντατική, ενώ οι δυνατότητες διαχείρισης των υδατικών πόρων περιορίζονται λόγω των υφιστάμενων υποδομών και των προγραμματισμένων στρατηγικών. Ειδικότερα, οι απώλειες νερού στον τομέα της άρδευσης είναι σημαντικές, με τα αρδευτικά συστήματα του θεσσαλικού κάμπου να εμφανίζουν απώλειες που υπερβαίνουν το 60% του νερού στο δίκτυο. Αυτή η κατάσταση υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για βελτιωμένες πρακτικές διαχείρισης νερού και την υιοθέτηση πιο βιώσιμων λύσεων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στη χώρα.
*στοιχεία από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
Καθώς κοιτάμε προς το μέλλον, με τις προβλέψεις για αύξηση του πληθυσμού και της κλιματικής αστάθειας, η επείγουσα ανάγκη για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας γίνεται ακόμη πιο επιτακτική.
Επιγραμματικά ας δούμε τις τρεις τάσεις που μπορούν να χτίσουν ανθεκτικότητα και ένα βιώσιμο μέλλον:
Οικοδόμηση συστημάτων νερού που προσαρμόζονται στο κλίμα:
Η ανάπτυξη υποδομών ύδρευσης που αντέχουν στην κλιματική μεταβλητότητα είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση του εφοδιασμού με νερό και τη μείωση των απωλειών. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την ανασχεδίαση των υφιστάμενων συστημάτων για καλύτερη ανθεκτικότητα, την υιοθέτηση λύσεων πράσινης υποδομής για τη διαχείριση των ομβρίων υδάτων και την ενίσχυση της υιοθέτησης τοπικών συστημάτων νερού. Πρωτοβουλίες όπως αυτές έχουν καθοριστική σημασία για την ενίσχυση της ασφάλειας των υδάτων και την προώθηση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.
Προηγμένες προβλέψεις στη διαχείριση του αγροτικού νερού:
Η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης και της μηχανικής μάθησης για την προγνωστική ανάλυση, φέρνει επανάσταση στη διαχείριση του αγροτικού νερού. Επιτρέπει την άμεση επεξεργασία δεδομένων για την πρόβλεψη πιθανών ελλειμμάτων νερού, τη βελτιστοποίηση της χρήσης νερού και την προσαρμογή των προσεγγίσεων διαχείρισης, ως απάντηση στις καιρικές αλλαγές. Τέτοιες εξελίξεις συμβάλλουν στη βελτίωση της διατήρησης του νερού, στην ελαχιστοποίηση της σπατάλης και σε ένα μέλλον διαχείρισης του νερού που θα είναι τόσο βιώσιμο όσο και ανθεκτικό.
Βελτίωση της παροχής νερού μέσω της ανακύκλωσης και της αναπλήρωσης:
Οι πρακτικές της ανακύκλωσης του νερού και της αναπλήρωσης των υπόγειων υδάτινων πηγών παρουσιάζουν βιώσιμες στρατηγικές για την αύξηση της διαθεσιμότητας νερού, ιδίως σε περιοχές που αντιμετωπίζουν λειψυδρία. Μέσω της επεξεργασίας και της επαναχρησιμοποίησης του νερού για διάφορες εφαρμογές, ή με την αναπλήρωση των μειούμενων αποθεμάτων υπόγειων υδάτων, μπορούμε να δημιουργήσουμε συστήματα παροχής νερού που είναι τόσο βιώσιμα όσο και ικανά να αντέξουν τις προκλήσεις που θέτει η κλιματική αλλαγή. Η προσέγγιση αυτή όχι μόνο εξοικονομεί πολύτιμους υδάτινους πόρους, αλλά αποτελεί και προληπτικό μέτρο κατά της απειλής της λειψυδρίας.
Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική προόραση είναι απαραίτητη. Δεν πρόκειται μόνο για την αναγνώριση των άμεσων προκλήσεων, αλλά για την κατανόηση της διασύνδεσης της λειψυδρίας με την κλιματική αλλαγή, την οικονομική σταθερότητα και την κοινωνική ευημερία. Πρέπει να υπερασπιστούμε βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης του νερού, καινοτόμες λύσεις για τη βελτίωση της διανομής και της πρόσβασης στο νερό και πολιτικές που αντιμετωπίζουν τα βαθύτερα αίτια της λειψυδρίας. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να κατευθυνθούμε προς ένα μέλλον όπου το νερό θα παραμένει πηγή ζωής και όχι σύγκρουσης.
