Εδώ και αρκετές δεκαετίες θεσπίσθηκε από τον ΟΗΕ ο θεσμός της Παγκόσμιας Μέρας, με σκοπό να τιμώνται σημαντικά ιστορικά γεγονότα ή να αφυπνίζεται και να ευαισθητοποιείται ο κόσμος, για συγκεκριμένα θέματα, που αφορούν την ανθρωπότητα.
Στην Ελλάδα, το 2007, καθιερώθηκε από την Πολιτεία, η 30η Σεπτεμβρίου ως Ημέρα Μνήμης των Εθνικών Ευεργετών.
Είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στους γενναιόδωρους, φιλοπάτριδες και μεγαλόψυχους Έλληνες, που με τα έργα και την προσφορά τους, ευεργέτησαν την πατρίδα, χτίζοντας νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια, οικήματα για κοινωφελείς σκοπούς, προικοδοτώντας ταυτόχρονα την εύρυθμη λειτουργία τους.
Σήμερα, όλα αυτά στολίζουν τον ελληνικό χώρο, αποτελώντας αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε πώς θα ήταν η Αθήνα χωρίς το Ζάππειο Μέγαρο, την Ακαδημία Αθηνών, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο, το Μαράσλειο Διδασκαλείο, το Μουσείο Μπενάκη κ.ά.
Ο ελληνικός ευεργετισμός, ένα μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο, έκανε την εμφάνισή του πριν την Ελληνική Επανάσταση, τότε που άρχισε να κυοφορείται σιγά-σιγά η ιδέα της εθνικής ανεξαρτησίας, και συνεχίστηκε δυναμικά στα χρόνια της συγκρότησης του ελληνικού κράτους.
Ο κατάλογος με τα ονόματα των Εθνικών Ευεργετών είναι τεράστιος και μακάρι αυτοί να αποτελούν φωτεινό παράδειγμα προς μίμηση γιατί, όπως έχει γραφτεί «Όλοι οι ευεργέτες ήταν πλούσιοι, όμως οι πλούσιοι δεν είναι όλοι ευεργέτες».
Παρακάτω μερικά κτίρια της Αθήνας (19ου αι.), μέσα από τις δωρεές εθνικών ευεργετών.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Πρόκειται για το μεγαλύτερο Μουσείο της Ελλάδος, ένα από τα σημαντικότερα του κόσμου, με αντιπροσωπευτικές συλλογές της ελληνικής αρχαιολογίας από την προϊστορία έως την ύστερη ρωμαιοκρατία. Για την οικοδόμησή του, υπήρχε από το 1858 το κληροδότημα των 200.000 δρχ. που είχε αφήσει ο ομογενής από την Αγία Πετρούπολη, Δημ. Βερναδάκης, ενώ το οικόπεδο για την ανέγερσή του δωρήθηκε το 1865, από την Ελένη Τοσίτσα.
Το κεντρικό κτίριο ολοκληρώθηκε το 1880 και τα αρχικά σχέδια ήταν του αρχιτέκτονα Λούντβιχ Λάνγκε, με τροποποιήσεις του επιβλέποντος αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκου. Το 1888 ο Τσίλλερ επανασχεδίασε την πρόσοψη, κατασκευάζοντας το κεντρικό ιωνικό πρόπυλο και τα πήλινα αγάλματα, ανά τρία τοποθετημένα στις άκρες της.
Κατά την διάρκεια των χρόνων σημειώθηκαν προσθήκες στο κτίριο, αλλά και αλλαγές στην εσωτερική διαρρύθμιση, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες σε χώρους. Στο όμορφα διαμορφωμένο, κατάφυτο αίθριο κήπο, γεμάτο με διάσπαρτα αρχαιολογικά ευρήματα και ψηφιδωτά, φιλοξενείται ένα σύγχρονο καφέ, ένα από τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά της Αθήνας, που προσφέρεται για χαλάρωση και ξεκούραση αλλά και για επίσκεψη σε περιοδικές εκθέσεις που οργανώνονται εκεί.
Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο
Είναι ένα από τα σπουδαιότερα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας. Κτίστηκε την περίοδο 1862-1876, σε σχέδια του Λυσ. Καυταντζόγλου, σε οικόπεδο που αγοράστηκε γι αυτόν τον σκοπό από την Ελένη Τοσίτσα και προσφέρθηκε στο δημόσιο. Η οικοδόμησή του χρηματοδοτήθηκε από τρεις Μετσοβίτες ευεργέτες – τον Νικόλαο Στουρνάρη, τον Μιχαήλ Τοσίτσα και τον Γεώργιο Αβέρωφ – και προς τιμήν αυτών ονομάστηκε “Μετσόβιο”. Αποτελεί ένα σύνθετο οικοδομικό συγκρότημα, με το κεντρικό διώροφο κτήριο “Αβέρωφ”, με το μαρμάρινο κλιμακοστάσιο, να δεσπόζει στον χώρο. Μετά την μεταφορά των σχολών του Πολυτεχνείου στην περιοχή Ζωγράφου και της Καλών Τεχνών στην οδό Πειραιώς, το οικοδόμημα στεγάζει την Αρχιτεκτονική Σχολή και διάφορες διοικητικές υπηρεσίες.
Αστεροσκοπείο Αθηνών
Αποτελεί την μεγαλύτερη δωρεά του ευεργέτη Γεωργίου Σίνα (1783-1856), προς την Ελλάδα. Οικοδομήθηκε, στον λόφο Νυμφών της Αθήνας, η ανέγερση του οποίου πραγματοποιήθηκε την περίοδο 1842-1845, σε σχέδια του Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Στο αέτωμα του κτιρίου τοποθετήθηκε η επιγραφή «Servare Intaminatum», δηλαδή «Να διατηρηθεί ανέπαφο», καθώς και ολόγλυφη σύνθεση στο κέντρο της οποίας έχει τοποθετηθεί ο θυρεός της οικογένειας Σίνα.
Ο Γ. Σίνας φρόντισε επιπλέον για τον εξοπλισμό του κτιρίου με βιβλία και τα απαραίτητα αστρονομικά και μετεωρολογικά όργανα.
Το ελληνικό κράτος, για την προσφορά του αυτή, τον τίμησε με το μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Σωτήρος. Η επιστημονική κοινότητα ονόμασε, προς τιμή του, έναν κρατήρα στη σελήνη «Κρατήρας Σίνας».
Ιπποκράτειον Γενικόν Νοσοκομείον
Το Νεοκλασικό κτίριο της δεκαετίας του 1880, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Δημητρίου Καλλία, οικοδομήθηκε με δωρεά του πλούσιου εμπόρου Γρηγορίου Μαρασλή και αρχικά προοριζότανε να στεγάσει μία εμπορική σχολή. Μέχρι το 1912, στο κτίριο στεγάστηκε το Μαράσλειο Χημείο. Από το 1912 μέχρι το 1922 χρησιμοποιήθηκε σαν στρατιωτικό νοσοκομείο και από το 1922 έως το 1935 στέγασε το Νοσοκομείο Προσφύγων Αθηνών, με πολλούς ιατρούς από την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Με διάταγμα της 21ης Ιουλίου 1935 μετονομάστηκε σε «Ιπποκράτειον Γενικόν Νοσοκομείον».
Η ανέγερση του οκταώροφου κτιρίου στο οποίο επεκτάθηκε από το 1966 το νοσοκομείο, αλλοίωσε κατά πολύ την αισθητική του παλαιού κτιρίου. Το εκκλησάκι του Ιδρύματος θεμελιώθηκε το 1958 και είναι αφιερωμένο στον Έλληνα Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά, τον Ιατρό. Ο Ναός πανηγυρίζει στην εορτή του Αγ. Λουκά (18η Οκτωβρίου) και της Αγ. Ξένης (24 Ιανουαρίου).
