Το πιο πρόσφατο επιστημονικό βήμα της είναι η υπογραφή της στην ίδρυση του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιούς Μακροζωίας, με πρόεδρο τον καθηγητή Γεώργιο Π. Χρούσο και άλλα εκλεκτά μέλη. Οι σκοποί του Ινστιτούτου «συμβαδίζουν με τις διεθνείς εξελίξεις, όπου η μακροζωία δεν θεωρείται πλέον μελλοντική υπόσχεση αλλά κομβική κοινωνική και αναπτυξιακή προτεραιότητα». Αυτή ήταν και μια εξαιρετική αφορμή για να συναντήσουμε την Εύη Χατζηανδρέου – μια συνάντηση που υπήρχε πολύ καιρό στο μυαλό μας. Το βιογραφικό της είναι από αυτά που εντυπωσιάζουν, καθώς έχει «ιδρώσει τη φανέλα» σε σπουδές, έρευνες και θέσεις σε κορυφαίους επιστημονικούς φορείς. Ωστόσο, κανένας από αυτούς τους σπουδαίους τίτλους δεν βαραίνει τον ιδιαίτερα φιλικό, άνετο και ούτε κατά διάνοια εξεζητημένο, τόνο της φωνής της. Γι’ αυτό, μπήκαμε στον πειρασμό να προλογίσουμε τη συνέντευξη της Εύης Χατζηανδρέου, με την προτροπή «καλέστε τους φίλους σας για ύπνο!» – διαβάζοντας παρακάτω θα καταλάβετε γιατί…

Τα οφέλη της μακροζωίας δεν είναι μόνο βιολογικά!

Το Ινστιτούτο δημιουργήθηκε με την προοπτική να ενωθούμε, αλλά και να υπάρξει ένας θεσμικός φορέας, που θα μιλάει με βάση την επιστήμη, θα ενημερώνει την κοινωνία και παράλληλα θα επιταχύνει και θα προωθεί τις σχέσεις μεταξύ των ερευνητών, για συνεργασίες εντός Ελλάδας και διεθνώς. Τις τελευταίες μέρες βρέθηκα σε ένα συνέδριο κλινικών μακροζωίας στην Αμερική, όπου ειπώθηκε μεταξύ άλλων ότι το 2026 θα (πρέπει να) είναι η χρονιά που θα καθορίσει το πώς ακριβώς θα διασφαλίσουμε επιστημονικά τον χώρο. Τα θέματα αντιγήρανσης και μακροζωίας αποτελούν πολύ ισχυρές κοινωνικές τάσεις, είναι δηλαδή πολύ… trendy και πολλοί τα εκμεταλλεύονται για εμπορικούς σκοπούς. Γι’ αυτό και ο σκοπός του Ινστιτούτου είναι διπλός: Να ενημερώνουμε σωστά και να προχωρά η επιστημονική γνώση. Ήδη έχουμε πολλά αποτελέσματα ερευνών, όπως π.χ. των Χρούσου & Γοργούλη, για τα οποία μπορούμε να συζητήσουμε με συναδέλφους σε άλλα ινστιτούτα στο εξωτερικό και να δούμε κατά πόσον μπορούν να αξιοποιηθούν σε κλινικές μελέτες. Αντίστοιχα, ισχύει και το αντίθετο, όπως είναι το μνημόνιο συνεργασίας που υπογράψαμε με την Ακαδημία Υγιούς Μακροζωίας στη Σιγκαπούρη.

Είναι πολύ μεγάλο το θέμα της υγιούς μακροζωίας και έχει πολλές διαστάσεις. Έκανα μάλιστα και μια ομιλία στο Συνέδριο μας σχετικά με την οικονομική απόδοση, «Tο μέρισμα της μακροζωίας». Όλες οι μελέτες που έχουν γίνει δείχνουν ότι, αν καταφέρουμε να παρατείνουμε την υγιή μακροζωία κατά έναν χρόνο, θα υπάρχει οικονομικό όφελος περίπου δέκα τρισεκατομμυρίων δολαρίων για τον πλανήτη μας! Δεν τυχαίο ότι οργανισμοί όπως ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο συμφωνούν για τις δυνατότητες που θα δώσει στις κοινωνίες η αύξηση μιας ζωής με υγεία, που θα μπορεί να παραταθεί στον χρόνο. Το όφελος για τον παγκόσμιο πληθυσμό θα είναι και άμεσο και έμμεσο.

Οι αναπάντεχοι παράγοντες για υγιή μακροζωία

Σχετικά με το επαγγελματικό περιβάλλον και την εργασία σε μεγαλύτερη ηλικία, στην Αμερική τα πράγματα είναι διαφορετικά: δουλεύεις όσο θέλεις να δουλεύεις, δεν υπάρχει η νοοτροπία του «άντε να πάρω σύνταξη στα 50»… Άλλωστε, στη μακροζωία, η ύπαρξη σκοπού στη ζωή είναι πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας. Ο συνδυασμός προσωπικότητα – ψυχολογική υπόσταση – διαχείριση συναισθημάτων και αισιοδοξία μπορούν να προσθέσουν 7 χρόνια στο προσδόκιμο ζωής! Γνωρίζουμε τους βασικούς πυλώνες, δηλαδή την κίνηση, τη σωστή διατροφή κλπ, αλλά υπάρχουν και εξίσου σημαντικοί και υποτιμημένοι, όπως η αισιοδοξία και η κοινωνικότητα, γιατί η έλλειψη κοινωνικών δεσμών είναι πολύ επιβαρυντική και αποτελεί παράγοντα κινδύνου – σαν να καπνίζεις 15 τσιγάρα τη μέρα! Άρα, έχει μεγάλη σημασία να έχεις φίλους, κοινωνικότητα, να μοιράζεσαι και να έχεις ένα σκοπό στη ζωή. Και αν δεν είναι η δουλειά αυτός ο σκοπός, μπορεί κάλλιστα να είναι ο εθελοντισμός, η προσφορά στο σύνολο. Υπάρχουν συγκλονιστικές μελέτες από μεγάλα πανεπιστήμια, ότι αυτοί που προσφέρουν εθελοντικά, ωφελούνται περισσότερο οι ίδιοι παρά οι παραλήπτες της πράξης. Η δύναμη της πίστης και της σκέψης δεν λέγεται ως ένα μονότονο κλισέ. Είναι απολύτως πραγματική.

Αυτές τις μέρες, στην Αμερική (Σ.Σ. εκεί βρισκόταν η κυρία Χατζηανδρέου όταν μιλήσαμε) άκουσα ένα παράδειγμα που μου άρεσε πολύ, από έναν πρωτοπόρο γιατρό ιδρυτή της Κλινικής Υγιούς Μακροζωίας της Cleveland Clinic, ενός εκ των κορυφαίων νοσοκομείων της Αμερικής. Μας ανέφερε το παράδειγμα ενός πολύ εύπορου νέου καλλιτέχνη, του οποίου πέθανε η μητέρα και έμεινε μόνος. Δεν είχε κοντινούς φίλους. Μια από τις «θεραπείες» λοιπόν ήταν η αποκαλούμενη «κοινωνική συνταγογράφηση»: Τον ρώτησαν τι του αρέσει κι όταν απάντησε «η μουσική», του πρότειναν να διδάσκει μουσική σε παιδιά σχολείου, καθώς και σε βετεράνους του πολέμου, που είναι μια πολύ ξεχωριστή κατηγορία στα μέρη αυτά και έχουν πάρα πολλά ψυχικά προβλήματα. Το όφελος ήταν μεγάλο – και για εκείνον και για τους άλλους, μέσα από τη σχέση που δημιούργησαν.

Συνεπώς, η κοινωνικότητα είναι πάρα πολύ σημαντική. Ακόμα πιο σημαντικός -και τώρα θα σας εκπλήξω- είναι ο ύπνος!
Γιατί ο ύπνος, σε μεγάλη αντίθεση με αυτά που μαθαίναμε παλιά, είναι το στάδιο κατά το οποίο ο οργανισμός αναδιοργανώνεται, ανανεώνεται, αποβάλλει τοξίνες και δημιουργεί νέα συστήματα άμυνας, τακτοποιεί τις σκέψεις κλπ. Γι’ αυτό είναι τόσο απαραίτητος! Όσο αυτό δεν συμβαίνει, μαζεύονται τοξίνες και αρχίζουν μετά τα προβλήματα, όπως οι φλεγμονές, που αποτελούν τη βάση όλων των ασθενειών και της γήρανσης σε κυτταρικό επίπεδο. Στο συνέδριο που παραβρέθηκα, υπήρχε ξεχωριστή συνεδρία με θέμα τον ύπνο και πώς μπορούμε να τον αξιοποιούμε. Η πιο βασική συμβουλή, είναι να ακολουθούμε τον κιρκάδιο ρυθμό μας (Σ.Σ. το εσωτερικό, 24ωρο βιολογικό ρολόι του σώματος που ρυθμίζει τον ύπνο, την εγρήγορση, τις ορμόνες, τη θερμοκρασία και τον μεταβολισμό, επηρεαζόμενο κυρίως από το φως και το σκοτάδι). Έχουμε δηλαδή ένα «ρολόι» στον εγκέφαλο που ρυθμίζει όλα τα άλλα ρολόγια – γιατί και κάθε ζωτικό όργανο έχει τους δικούς του ρυθμούς. Ρολόγια, που παίρνουν τα σήματα στη σωστή στιγμή για να κάνουν αυτό που πρέπει. Αλλιώς, τινάζεται στον αέρα ο ρυθμός και αποσυντονίζονται τα πάντα. Γι’ αυτό και είναι πάρα πολύ σημαντικό ο ύπνος μας να έχει τη σωστή διάρκεια, δηλαδή 6-7 ώρες, αλλά κυρίως να έχει συνέπεια, δηλαδή να πηγαίνουμε για ύπνο την ίδια ώρα, συν ή πλην ένα τέταρτο.

Υπάρχει, ρωτάω τη συνομιλήτριά μου, κάποιο σημείο όταν μεγαλώνουμε, που ο άνθρωπος αποφασίζει αν θα συνεχίσει δημιουργικά ή θα παραιτηθεί από τη ζωή;

Μα ακόμα κι αυτό μπορεί να αλλάξει! Μπορεί λόγου χάρη κάποιος απαισιόδοξος ξαφνικά να δει το φως! Εν μέρει βάζω και εγώ τον εαυτό μου σ΄ αυτή την κατηγορία, καθώς δεν ήμουν φύσει αισιόδοξη, αλλά με αυτά που μαθαίνω λέω, για στάσου, εδώ κάτι σημαντικό γίνεται. Με όλη αυτή τη γνώση, αρχίζεις και συνειδητοποιείς ότι έχουμε τόσα πολλά να κάνουμε… Γι’ αυτό, ένα μήνυμα που θέλω να μεταδώσω με όλη τη δύναμη που μπορεί να έχω και που είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο, είναι το «ποτέ δεν είναι αργά!». Η Elen Langer, μια καταπληκτική καθηγήτρια στο Χάρβαρντ, είπε ότι από τα πρώτα της πειράματα – από τα οποία έγινε γνωστή – ήταν σ’ ένα γηροκομείο, που έδωσαν στους μισούς τρόφιμους από ένα φυτό με την παράκληση να το φροντίζουν. Μετά από 2 – 3 χρόνια, εκείνοι που είχαν φυτό να φροντίζουν ήταν όλοι εκεί. Ακόμα κι ένα φυτό δηλαδή είναι ικανό κίνητρο ζωής. Απίστευτο και εκπληκτικό.

Μια άλλη διάσταση που με έχει συνεπάρει είναι η σημασία που έχουν οι σκέψεις μας, γιατί δεν είμαστε χωριστά το μυαλό, χωριστά το σώμα, αλλά ένα ενιαίο σύνολο, ένα ενιαίο ον.
Ένα επίσης καταπληκτικό πείραμα λοιπόν, μας δείχνει πόσο το μυαλό επηρεάζει τα πάντα, ακόμα και τη λειτουργία του κιρκάδιου ρυθμού: Χώρισαν μια ομάδα ατόμων, που μετρούν καθημερινά τη γλυκόζη στο αίμα τους και κάνουν συγκεκριμένα πράγματα (π.χ. φαγητό) σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα για λόγους υγείας, σε τρία μέρη: Στο 1/3 έδωσαν ένα ρολόι που έδειχνε την κανονική ώρα, στο 1/3 ρολόι που έδειχνε μια ώρα μπροστά και στο 1/3 ρολόι που έδειχνε μια ώρα πίσω. Στο τέλος του πειράματος, η έκκριση της γλυκόζης ήταν ανάλογη, όχι με την πραγματική ώρα, αλλά με την ώρα που έδειχνε το ρολόι τους – πράγμα που δείχνει πόσο η σκέψη παρεμβαίνει σε όλες τις διαδικασίες! Βλέποντας δηλαδή το ρολόι, επηρεάστηκε ο εσωτερικός ρυθμός. Είναι πραγματικά εκπληκτικά όλα αυτά και έχουμε πολλές δυνατότητες δράσης. Δεν είναι ότι κάνουμε κάτι, όπως να πάμε έναν περίπατο ή να φάμε ένα φρούτο, και είναι όλα εντάξει, αλλά ότι όλα αυτά που σκεφτόμαστε και κάνουμε είναι μοριακά μηνύματα που μπορούν να ενεργοποιήσουν είτε θετικά είτε αρνητικά το ανοσοποιητικό μας.

Τα γονίδια συμβάλλουν το πολύ κατά 30% στη μακροζωία.
Τα υπόλοιπα είναι το λεγόμενο περιβάλλον -τι αναπνέουμε, τι τρώμε, πού ζούμε, πώς ζούμε, τι σκεφτόμαστε, πού στηριζόμαστε ψυχολογικά. Διότι, ζούμε μεν περισσότερο, αλλά αν δεν ζούμε και καλύτερα, τι νόημα έχει αυτό;
Ας φροντίζουμε λοιπόν ολιστικά τη μακροζωία μας, με σώμα, μυαλό και ψυχή!

Το πρώτο Φόρουμ του Ινστιτούτου Υγιούς Μακροζωίας πραγματοποιήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2025, στην Αθήνα, υπό τον κεντρικό θεματικό άξονα: «Επιστήμη με κοινωνικό αποτύπωμα. Από τη γνώση στην πράξη» και με την παρουσία Ελλήνων και διεθνών διακεκριμένων προσκεκλημένων ομιλητών.
Και, όπως συμφώνησαν όλοι, μακροζωία δεν σημαίνει απλώς περισσότερα χρόνια ζωής. Σημαίνει περισσότερα χρόνια με καλή υγεία, αυτονομία, δημιουργικότητα και αξιοπρέπεια.
Μάθετε περισσότερα στο: www.helleniclongevityinstitute.org

Βιογραφικό
Απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, η Εύη Χατζηανδρέου είναι κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος Πολιτικής και Διοίκησης Υγείας και Επιδημιολογίας, από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ. Μέλος της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης, δίδαξε ως επισκέπτρια Λέκτορας στο Τμήμα Πολιτικής και Διοίκησης Υγείας, στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ και ως Επίκουρη Καθηγήτρια στη Σχολή Δημοσίων και Περιβαλλοντικών Υποθέσεων O’Neill, Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα. Είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Ελληνοαμερικανικό Πανεπιστήμιο. Έχει εργαστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αγγλία, τη Σουηδία και την Ελλάδα, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα και σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Η επαγγελματική της εμπειρία περιλαμβάνει θητεία στο Υπουργείο Υγείας, (Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) και στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, θητεία σε ηγετικές θέσεις σε πολυεθνικές και ελληνικές εταιρείες, στον Ελληνικό Οργανισμό Κοινωνικής Ασφάλισης Υγείας, στο RAND Europe, ως Ανώτερη Σύμβουλος του Υπουργού Παιδείας για την Έρευνα, σε θέματα Τεχνολογίας και Καινοτομίας. Οι δημοσιεύσεις της σε διεθνή περιοδικά περιλαμβάνουν μελέτες στον τομέα της πολιτικής υγείας, την πρόληψη, διαχείριση και οικονομική αξιολόγηση προγραμμάτων, υπηρεσιών υγείας και τεχνολογιών. Από τις πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις της κυρίας Χατζηανδρέου, μαζί και με τον Γεώργιο Χρούσο, ήταν άρθρο για το πανδημικό «σύνδρομο του χρόνιου στρες και φλεγμονής», σε ειδική έκδοση της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, με θέμα την Υγιή Μακροζωία – από όπου και το βιογραφικό της.