Με την Αλεξάνδρα Μαρτίνου είναι αδύνατο να περιοριστεί η συζήτηση στα θέματα των γυναικών. Η ίδια είναι μια διακεκριμένη εκπρόσωπος του γυναικείου φύλου, το οποίο τιμά, έχοντας αφιερώσει τη ζωή της σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές ιδιότητές του: την προσφορά.
Μεθοδική, αφοσιωμένη και κυρίως αθόρυβη, εργάζεται σκληρά προκειμένου να είναι σίγουρη ότι οι ανάγκες ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, κυρίως των παιδιών, αντιμετωπίζονται με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο JAN, μιλάει για πολλά, με έμφαση σε αυτό που η ίδια πιστεύει με όλη της την καρδιά: ότι οι ουσιαστικές αλλαγές έχουν ως προϋπόθεση τη συμμετοχικότητα και την αλληλεγγύη.
–«Και εμείς οι ίδιοι αισθανόμαστε πως αυτό που κάνουμε είναι σταγόνα στον ωκεανό. Αλλά ο ωκεανός θα ήταν μικρότερος αν έλειπε αυτή η σταγόνα». Ταυτίζεστε με αυτή τη ρήση που αποδίδεται στη Μητέρα Τερέζα;
Κάθε προσπάθεια, όσο μικρή κι αν φαίνεται, είναι πολύτιμη. Όταν συνεργαζόμαστε, μπορούμε να πετύχουμε ουσιαστικές αλλαγές. Πολλές πρωτοβουλίες έχουν αναπτυχθεί μέσα από τη συλλογική διάθεση για προσφορά, αποδεικνύοντας πως ακόμα και η πιο μικρή «σταγόνα» μπορεί να γίνει κύμα αλληλεγγύης. Κάθε συνεισφορά μετράει.
–Σήμερα, εκτός από το Just a Number που συμπληρώνει δύο χρόνια παρουσίας, γιορτάζουμε κι εμείς οι γυναίκες. Θα λέγατε ότι η φιλανθρωπία είναι θηλυκού γένους;
Η φιλανθρωπία είναι στάση ζωής και δεν έχει φύλο. Οι γυναίκες, μέσα από την ιστορία και την κοινωνική τους πορεία, έχουν συμβάλει σημαντικά στην προσφορά, καθώς η φροντίδα και η ενσυναίσθηση συχνά καλλιεργούνται από νωρίς. Ωστόσο, η αγάπη για τον συνάνθρωπο αφορά όλους. Για να φέρουμε πραγματικές αλλαγές, χρειάζεται η συμμετοχή όλων, με όποιον τρόπο μπορεί ο καθένας.
–Σε συνέχεια της προηγούμενης ερώτησης, είναι δίκαιη η διάκριση των φύλων, υπέρ των γυναικών, σε θέματα ανθρωπισμού και φιλανθρωπίας;
Δεν πρόκειται για διάκριση, αλλά για μια πραγματικότητα που διαμορφώνεται από κοινωνικούς ρόλους. Αυτό που έχει σημασία είναι η ενεργή συμμετοχή όλων, ανεξαρτήτως φύλου, στη φιλανθρωπία προς όφελος της κοινωνίας. Οι γυναίκες έχουν αποδείξει τη δύναμή τους ως στυλοβάτες της οικογένειας και της κοινωνικής συνοχής. Ο ρόλος τους παραμένει καθοριστικός, καθώς η φιλανθρωπία είναι στάση ζωής που μεταδίδεται στις επόμενες γενιές, διαμορφώνοντας έναν κόσμο με περισσότερη αλληλεγγύη.
–Η γνώμη σας στο παραπάνω έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, δεδομένου ότι ζείτε στους κόλπους μιας οικογένειας, οι άνδρες της οποίας ασκούν εντατικά τη φιλανθρωπία. Πού οφείλεται αυτό;
Ο πυρήνας και η πηγή έμπνευσης ήταν η Αθηνά Μαρτίνου. Υπήρξε μια ξεχωριστή προσωπικότητα με ήθος και διακριτική αλλά ουσιαστική φιλανθρωπική δράση. Η κοινωνική της ευαισθησία και η αφοσίωσή της στην προσφορά άφησαν ένα βαθύ αποτύπωμα, καλλιεργώντας μια παράδοση φιλανθρωπίας που συνεχίζεται με τον ίδιο ζήλο μέχρι σήμερα.
–Γενικά, ο άνθρωπος γεννιέται φιλάνθρωπος ή γίνεται;
Ο σπόρος της φιλανθρωπίας και της αλληλεγγύης υπάρχει μέσα μας, αλλά χρειάζεται το κατάλληλο περιβάλλον – την οικογένεια, το σχολείο, την κοινωνία – για να ανθίσει. Η φιλανθρωπία είναι στάση ζωής και συνειδητή επιλογή.
–Είναι η φιλανθρωπία συνώνυμη με την ενσυναίσθηση ή μπορεί ένας σκληρός επιχειρηματίας να την εξασκεί με μεγάλη αποτελεσματικότητα;
Η ενσυναίσθηση αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της φιλανθρωπίας. Ωστόσο, η προσφορά μπορεί να προκύπτει και μέσα από στρατηγικές αποφάσεις, ως μέρος της κοινωνικής ευθύνης. Ένας καλός επιχειρηματίας αντιλαμβάνεται την ανάγκη προσφοράς στο περιβάλλον και την κοινωνία που δραστηριοποιείται.
–Συχνά σκεφτόμαστε πως οι μεγαλύτερες ηλικίες προσφέρονται περισσότερο για φιλανθρωπική δράση λόγω περίσσειας χρόνου. Εσείς όμως ιδρύσατε το Σωματείο «Χαρά» πριν από τουλάχιστον 40 χρόνια, όταν ήσασταν ακόμα κοριτσόπουλο. Δεν σκεφτόσασταν τότε να προτάξετε την καριέρα σας;
Πιστεύω ότι πάντα μπορείς να βρεις χρόνο σε οποιαδήποτε φάση ζωής και αν βρίσκεσαι. Ο χρόνος είναι πάντα θέμα προτεραιοτήτων και συγκυριών. Για να επιτύχει όμως μια δράση, το πιο σημαντικό είναι να συγκεντρωθεί μια δυναμική ομάδα ανθρώπων που θα πιστέψει στον σκοπό και θα τον στηρίξει με όποιον τρόπο μπορεί – είτε μέσω χρηματικής συνεισφοράς, είτε με τον χρόνο και τις επαφές της, είτε με οποιαδήποτε άλλη μορφή υποστήριξης.
–Μπορείτε να μας αφηγηθείτε με λίγα λόγια εκείνη την ιστορία των αρχών του ’80, με τον 15χρονο Γιώργο, που έγινε ο θεμέλιος λίθος για μια συλλογική πρωτοβουλία δράσεων και συνεργασιών για παιδιά και οικογένειες που αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα; Πώς οδηγήθηκε τόσο μακριά;
Το 1983 ο Γιώργος βρισκόταν σε ένα ίδρυμα στα Άνω Λιόσια που σήμερα θα χαρακτηρίζαμε κολαστήριο. Όταν το ίδρυμα έκλεισε μαζί με το Γιώργο θα έμεναν στο δρόμο και άλλα 20 παιδιά. Οι γονείς των παιδιών βρέθηκαν μπροστά σε ένα αδιανόητο δίλημμα: Δαφνί ή Λέρος.
Εκείνο το καλοκαίρι επισκεφτήκαμε με τον σύζυγό μου τη Λέρο. Όταν μας αρνήθηκαν την είσοδο στο ίδρυμα, περάσαμε τον φράχτη για να δούμε τις συνθήκες διαβίωσης. Αυτό που αντικρίσαμε δεν άφηνε περιθώρια αμφιβολίας: κάτι έπρεπε να αλλάξει.
Την ίδια χρονιά, οι γονείς αυτών των παιδιών αποφάσισαν να δημιουργήσουν τον δικό τους χώρο, όπου τα παιδιά τους θα ζούσαν με αξιοπρέπεια. Νοίκιασαν ένα κτίριο στο Χαλάνδρι και τρία χρόνια αργότερα καταφέραμε να εξασφαλίσουμε έναν ιδιόκτητο χώρο στην Παλλήνη. Έτσι γεννήθηκε το Κέντρο Ειδικών Ατόμων «Η ΧΑΡΑ», μέλος της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί».
Το ΧΑΡΑ είναι το αποτέλεσμα της δύναμης, της αγάπης και της αποφασιστικότητας αυτών των γονιών, που μας ενέπνευσαν να γίνουμε συνοδοιπόροι στο όραμά τους. Ακόμα και σήμερα, συνεχίζουμε να εργαζόμαστε όλοι μαζί, με αφοσίωση και προσφορά, για να κρατήσουμε ζωντανό αυτόν τον χώρο αξιοπρέπειας για παιδιά με αναπηρίες.
–Πολλές φορές αναφέρεται η ιδιαίτερη αγάπη σας για τα παιδιά. Έχει τύχει να κατακλυστείτε τόσο πολύ από το συναίσθημά σας ώστε να σας είναι δύσκολο να διαχειριστείτε μια πολύ δύσκολη ανθρώπινη ιστορία; Υπάρχει για σας κάποιο σημείο που λέτε «στοπ, δεν μπορώ να κάνω κάτι περισσότερο;»
Πάντα βρίσκουμε τη δύναμη να ξεπεράσουμε τα όριά μας και να προσφέρουμε το καλύτερο. Η αγάπη δεν έχει όρια και περιορισμούς. Υπήρξαν στιγμές γεμάτες έντονα συναισθήματα, αλλά αυτό που με στηρίζει είναι η πεποίθηση ότι ακόμα και η πιο μικρή πράξη βοήθειας μπορεί να φέρει αλλαγή.
–Έγιναν τελικά η αλληλεγγύη και ο εθελοντισμός, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ένα παγκόσμιο μάθημα που μας εκπαίδευσε ώστε να στραφούμε περισσότερο στον συνάνθρωπο, όπως είχατε πει;.
Η πανδημία ήταν μια αφύπνιση για τον κόσμο, καθώς μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πόσο ευάλωτοι είμαστε και να εκτιμήσουμε αξίες όπως η αλληλεγγύη και ο εθελοντισμός, που φέρνουν ουσιαστική αλλαγή. Η κρίση μάς υπενθύμισε πόσο αλληλένδετοι είμαστε. Ήταν ένα μάθημα ανθρωπιάς, που ελπίζω να διατηρήσουμε και στο μέλλον.
-Θα έπρεπε λέτε ο εθελοντισμός να ενταχθεί στην υποχρεωτική διδακτέα ύλη στα σχολεία – και αν ναι, από πότε και πώς;
Αναμφίβολα, η καλλιέργεια της προσφοράς είναι σημαντικό να ξεκινά από μικρή ηλικία. Τα παιδιά χρειάζεται να μαθαίνουν τη σημασία της αλληλεγγύης, της ενσυναίσθησης και της κοινωνικής ευθύνης, όχι μόνο θεωρητικά, αλλά και μέσα από βιωματικές εμπειρίες. Στο σχολείο, από το Δημοτικό κιόλας, μπορούν να εφαρμόζονται πρακτικές δράσεις που ενισχύουν τη συμμετοχή και την κατανόηση της προσφοράς, όπως εθελοντικές πρωτοβουλίες, ομαδικά προγράμματα αλληλεγγύης και δράσεις κοινωνικής ευαισθητοποίησης. Μέσα από τέτοιες εμπειρίες, τα παιδιά δεν αποκτούν απλώς γνώση, αλλά υιοθετούν μια στάση ζωής βασισμένη στη συνεργασία και τη φροντίδα για τον συνάνθρωπο.
–Οι Έλληνες είμαστε φιλάνθρωπος λαός;
Οι Έλληνες έχουν αποδείξει διαχρονικά ότι διαθέτουν έντονο το αίσθημα της αλληλεγγύης, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης και έκτακτων αναγκών. Όταν κάποιος βρίσκεται σε δυσκολία, η ελληνική κοινωνία ανταποκρίνεται με γενναιοδωρία, είτε πρόκειται για φυσικές καταστροφές, οικονομικές δυσκολίες ή κοινωνικά ζητήματα. Ωστόσο, στην καθημερινότητά μας, μέσα στους γρήγορους ρυθμούς της ζωής, συχνά ξεχνάμε τη σημασία της συνεχούς και συνειδητής προσφοράς. Η αλληλεγγύη δεν πρέπει να είναι μόνο μια πράξη που ενεργοποιείται σε κρίσιμες στιγμές, αλλά μια σταθερή στάση ζωής που ενσωματώνεται στις καθημερινές μας επιλογές και συμπεριφορές.
–Υπάρχει κάποια δραστηριότητα σε όλα αυτά που κάνετε στην οποία έχετε μεγαλύτερη «αδυναμία» και γιατί;
Κάθε δράση που βελτιώνει τη ζωή των παιδιών είναι εξίσου σημαντική, όμως υπάρχουν ορισμένοι τομείς που με αγγίζουν ιδιαίτερα. Ξεκίνησα την πορεία μου υποστηρίζοντας παιδιά με αναπηρία, έναν τομέα που παραμένει στην καρδιά μου, καθώς η ανάγκη για φροντίδα, αποδοχή και ίσες ευκαιρίες είναι διαρκής. Παράλληλα, αισθάνομαι βαθιά σύνδεση με τις πρωτοβουλίες που στηρίζουν παιδιά σε ακριτικές και απομακρυσμένες περιοχές. Μέσα από το έργο του Μαζί για το Παιδί, τα τελευταία χρόνια έχουμε καταφέρει να προσφέρουμε σε αυτά τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς τους πρόσβαση σε σύγχρονα εκπαιδευτικά εργαλεία και εξοπλισμό που τα βοηθούν να ανακαλύψουν τον κόσμο της γνώσης με βιωματικό τρόπο και διάδραση. Όραμα μας είναι να δημιουργούμε τις συνθήκες για ίσες ευκαιρίες στη γνώση και την ανάπτυξη των παιδιών και των νέων σε οποιαδήποτε σημείο της χώρας μας και αν ζουν καταρρίπτοντας γεωγραφικούς και άλλους περιορισμούς.
–Ποιοι είναι σήμερα οι πιο σπουδαίοι στόχοι σας;
Οι στόχοι μας επικεντρώνονται στη διεύρυνση και ενίσχυση των προγραμμάτων μας, ώστε να προσφέρουμε ουσιαστική στήριξη σε ακόμη περισσότερους ανθρώπους που τη χρειάζονται στους τομείς της καταπολέμησης της φτώχειας, της εκπαίδευσης, της υγείας, της ψυχικής υγείας και στις έκτακτες ανάγκες. Θέλουμε να δημιουργούμε νέα προγράμματα που θα διασφαλίζουν ότι ακόμα περισσότερα παιδιά θα έχουν πρόσβαση σε ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης, εκπαίδευσης και κοινωνικής ενσωμάτωσης. Στόχος μας είναι να τους δώσουμε τα απαραίτητα εφόδια, ώστε να διεκδικήσουν το μέλλον που ονειρεύονται, ανεξαρτήτως κοινωνικών ή οικονομικών δυσκολιών.
–Κλείνοντας, και αφού σας ευχαριστήσουμε πάρα πολύ για την τιμή που μας κάνατε, έχω για σας δύο πιο… JAN ερωτήσεις: Ποια είναι η γνώμη σας για το ageism, αυτόν τον ηλικιακό ρατσισμό που πλήττει στους περισσότερους τομείς τους seniors – ακόμη και τους πιο δυναμικούς;
Ο ηλικιακός ρατσισμός (ageism) είναι μια μορφή διάκρισης που στερεί από τους μεγαλύτερους ανθρώπους ευκαιρίες και αναγνώριση, παρά τη γνώση, την εμπειρία και τη δυναμική που διαθέτουν. Η ηλικία από μόνη της δεν μπορεί και δεν πρέπει να καθορίζει την αξία ή τις ικανότητες ενός ατόμου. Κάθε στάδιο της ζωής έχει τη δική του σημασία και συμβολή στην κοινωνία. Είναι σημαντικό να απομακρυνθούμε από στερεότυπα που περιορίζουν τους ανθρώπους λόγω ηλικίας και να εστιάσουμε στην ουσία: στη διάθεση, στη γνώση, στην εμπειρία και στην προσφορά τους. Ένας άνθρωπος 75 ετών μπορεί να είναι πιο ενεργός, δημιουργικός και παραγωγικός από κάποιον 40 ετών. Η πραγματική δύναμη βρίσκεται στη στάση ζωής και όχι στα χρόνια που μετράει κανείς.
–Τον Φεβρουάριο, οργανώσατε ένα φιλανθρωπικό δείπνο, με καλεσμένο τον γενετιστή, Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, Δρ. David Sinclair, ο οποίος μίλησε για την «Αντιστροφή της γήρανσης στους ανθρώπους: Πόσο κοντά είμαστε; », Ποια είναι η προσωπική γνώμη σας για το θέμα;
Η αντιστροφή της γήρανσης είναι ένα συναρπαστικό επιστημονικό πεδίο, αλλά αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι η ποιότητα ζωής μας. Δεν αρκεί να ζούμε περισσότερα χρόνια, αλλά να είμαστε υγιείς, δραστήριοι και χαρούμενοι. Η επιστήμη μάς δίνει νέες δυνατότητες, όμως πολλά εξαρτώνται από εμάς: μικρές καθημερινές συνήθειες, όπως η σωστή διατροφή, η άσκηση, η διαχείριση του άγχους και η κοινωνική συναναστροφή, συμβάλλουν καθοριστικά στη διατήρηση της σωματικής και πνευματικής μας ευεξίας. Η μακροζωία έχει αξία όταν συνοδεύεται από ποιότητα ζωής.
Ποια είναι η Αλεξάνδρα Μαρτίνου
Απόφοιτος του Κολλεγίου Pierce, με πτυχίο οικονομικών από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης, η Αλεξάνδρα Μαρτίνου είναι ιδρυτικό μέλος και μέλος του Δ.Σ. του Κέντρου Ειδικών Ατόμων “Η ΧΑΡΑ”, καθώς και επί χρόνια πρόεδρος της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί». Η Ένωση είναι μια «ομπρέλα» μη-κερδοσκοπικών σωματείων και ιδρυμάτων που, από το 1996, εργάζονται για την ευημερία παιδιών, νέων και οικογενειών, που αντιμετωπίζουν τη φτώχεια, την αναπηρία, την κακοποίηση και την αρρώστια. Είναι ενδεικτικό ότι η Ένωση και τα μέλη της προσφέρουν υπηρεσίες σε περισσότερες από 30.000 παιδιά στην Ελλάδα τον χρόνο. Το έργο της κυρίας Μαρτίνου έχει λάβει ευρεία αναγνώριση. Το 2016, η Ένωση “Μαζί Για Το Παιδί” τιμήθηκε με το Αργυρό Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών για την κοινωνική του προσφορά, ενώ το 2019 έλαβε βραβείο BRAVO για την ενεργοποίηση χιλιάδων πολιτών στο πλαίσιο της δράσης της «Ίσες ευκαιρίες για τα παιδιά: Δράσεις για την Υγεία και την Παιδεία σε ακριτικές περιοχές της Ελλάδας.
