«Τα πάντα ρεί μηδέποτε κατά τ’ αυτόν μένει»- Ηράκλειτος
Τα πάντα είναι ρευστά και τίποτα δεν μένει ίδιο, μας λέει ο Ηράκλειτος καθορίζοντας μοναδικά την έννοια του χρόνου.
Και συμπληρώνει ο Αργεντινός ποιητής Jorge Luis Borges δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά:
«Να κοιτάς το ποτάμι που είναι χρόνος και νερό
και να θυμάσαι ότι ο χρόνος είναι πάλι ένα ποτάμι
να ξέρεις ότι σαν το ποτάμι πλανιόμαστε και οι μορφές μας
χάνονται σαν νερό»
Πώς ορίζεται ο χρόνος; Είναι μέγεθος μετρήσιμο η έννοια βαθειά φιλοσοφική; Από τις απαρχές της ανθρώπινης ιστορίας αυτό ήταν το μεγάλο αίνιγμα, μετά το μυστήριο του θανάτου. Σπουδαίοι φιλόσοφοι, αστρονόμοι, ερευνητές και σύγχρονοι επιστήμονες αναζήτησαν απαντήσεις και ερμηνείες για την έννοια του Χρόνου. Από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη στον Heidegger και τον Einstein, η μια θεωρία συμπλήρωνε ή ανέτρεπε την άλλη.
Είναι ο χρόνος κυκλικός, γραμμικός ή τετραδιάστατος;
Το αίνιγμα παραμένει αναπάντητο, αλλά το μέγεθος είναι μετρήσιμο με την έννοια του παρελθόντος,του παρόντος και του μέλλοντος.
Αυτό που πέρασε, η βιωμένη παρούσα στιγμή, και το αχαρτογράφητο αύριο.
Από το αρχαίο ηλιακό ρολόι και την κλεψύδρα της άμμου κατάφερε ο εφευρετικός ανθρώπινος νους να κατασκευάσει το ρολόι. Το πρώτο αστρονομικό ρολόι δημιουργήθηκε από τον Αρχιμήδη τον 3ο αιώνα π.Χ και σταδιακά εξελίχθηκε απο αιώνα σε αιώνα, για να βρει την σύγχρονη του υπόσταση και να μετρά τις ώρες, τα λεπτά και τα δευτερόλεπτα ενός Χρόνου που είναι άυλος, φευγαλέος και άπειρος, χωρίς αρχή και τέλος.
Η Τέχνη με την δύναμη των εικόνων, της φαντασίας, του λόγου, της αναπαράστασης και της μουσικής καταγράφει μοναδικά την ροή του χρόνου και την πορεία της ύπαρξης από την γέννηση στην φθορά. Ο δημιουργός ακούει τους ήχους του εσωτερικού του ψυχικού ρολογιού και μετουσιώνει την αίσθηση σε απεικόνιση.
Από τα «memento mori» της Πομπηίας μέχρι τα συγκλονιστικά «εύκαμπτα ρολόγια» του Salvador Dali, η ιδέα του χρόνου έχει παρουσιαστεί παραστατικά στην ζωγραφική με ευφάνταστους συμβολισμούς, έχει περιγραφεί με λέξεις στην μυθοπλασία και την ποίηση, έχει μελοποιηθεί στην μουσική και την Όπερα συγκλονιστικά και δραματοποιηθεί στο Θέατρο. Ο χρόνος εμπνέει γιατί είναι φευγαλέος και άπιαστος σε τέτοιο βαθμό που να γίνεται εμμονή στο μυαλό του καλλιτέχνη .
Ο σπουδαίος σουρεαλιστής ζωγράφος Salvador Dali περιγράφει τον χρόνο σαν μια «κατεξοχήν παραληρηματική και σουρεαλιστική διάσταση».
Στο εμβληματικό έργο του «η εμμονή της μνήμης» θέτει με τρόπο μοναδικό το θέμα της ρευστότητας του χρόνου. Τα ρολόγια που λιώνουν είναι ο χρόνος που χάνεται και το παρόν γίνεται ταυτόχρονα παρελθόν και μέλλον. Μέσα σε ένα «ου-τοπικό» μεταφυσικό τοπίο αφηγείται συμβολικά την ροή του χρόνου που εξαϋλώνεται σε μια αιώνια Συμπαντική τροχιά.
Ο εκκεντρικός ιδιοφυής ζωγράφος για να αποφύγει την επίδραση που είχε τότε στην τέχνη η θεωρία της σχετικότητας του Einstein, δήλωσε με χιούμορ ότι τον ενέπνευσε το… τυρί camembert όταν λιώνει!
Λέγεται ότι η τελευταια φράση του Dali πριν πεθάνει ήταν:
«Πού είναι το ρολόι μου;»
