Σκεφτείτε να είχαμε τη δυνατότητα να τρυπώσουμε στο γραφείο του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν κι εκεί, με το καντήλι αναμμένο, να του ζητούσαμε να μας σκαρώσει ένα παραμύθι που θα μας διασκέδαζε, θα μας παρηγορούσε και θα έγινε απαντήσεις στα πιο βαθιά ερωτήματά μας.
Ή, ας μην πάμε τόσο μακριά: τι δεν θα δίναμε, αλήθεια, για να καθίσουμε στην ποδιά της Πηνελόπης Δέλτα και να μας εξηγήσει πώς σκέφτηκε το αριστουργηματικό Παραμύθι Χωρίς Όνομα και τα υπόλοιπα, μοναδικά λογοτεχνήματά της.
Τι υπέροχοι άνθρωποι οι παραμυθάδες, τι σπουδαία δώρα τα κείμενά τους που μεταφέρουν τα παιδιά -αλλά και τους μεγάλους- σε τόπους ονειρικούς, σε ταξίδια και περιπέτειες που μόνο η φαντασία μπορεί να πλάσει, σε ιστορίες που λένε ακόμα και δύσκολες αλήθειες με τον πιο υπέροχο τρόπο και σταλάζουν στις παιδικές ψυχές, από την ώρα που έρχονται στον κόσμο, χρυσά ψήγματα των αξιών που θα τα στηρίζουν όσο μεγαλώνουν…
Και είναι μεγάλη τιμή που, στο συγκεκριμένο τεύχος του JAN, γράφει αποκλειστικά για μας ο πολυαγαπημένος και πολυβραβευμένος, σπουδαίος «παραμυθάς» Μάνος Κοντολέων, ένας από την ολιγομελή «χρυσή εμπροσθοφυλακή» των μεγάλων, σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων παιδικών -και όχι μόνο- βιβλίων.
Απολαύστε λοιπόν:
Αφηγούμαι σημαίνει παραμένω νέος
«Άσε τώρα τα παραμύθια!» λένε αρκετοί και θέλουνε να πούνε με αυτό «Άσε τώρα τα ψέματα!», λες και το παραμύθι είναι ψέμα.
Λοιπόν, όχι! Εγώ στην Άννα, την κόρη μου, λέω πάντα την αλήθεια.
Κάθεται εδώ δίπλα μου, με τον Λούσια τον σκύλο της, ανάμεσα στα πόδια της και με ακούει…
Με ακούει να της αφηγούμαι για νεράιδες και ξωτικά, για ζώα που μπορούν να γελάνε, για λουλούδια που χορεύουν, για πουλιά που αγαπούνε… Και μέσα σε όλα αυτά υπάρχει η αλήθεια. Μια αλήθεια ντυμένη στα χρώματα της φαντασίας. Και γι’ αυτό πιο ζωντανή, πιο μαχητική, πιο γνήσια.
Στην Άννα και σε μένα αυτή η αλήθεια αρέσει. Το ίδιο και στον Λούσια.
Τους μιλώ, λοιπόν, γι αυτήν, γράφοντας παραμύθια.
Με αυτά τα λόγια προλόγιζα -ήταν το μακρινό 1980- ένα από τα πρώτα μου βιβλία με παραμύθια, το «Η Άννα και το τζιτζίκι» (Εκδόσεις Καστανιώτη).
Λόγια που εξέφραζαν μια άποψη -μια στάση ζωής πρέπει πιο σωστά να πω- που από τότε και μέχρι σήμερα πιστεύω και απόλυτα ακολουθώ.
Γιατί η κάθε αφήγηση είναι ένας μύθος και μέσα από τον κάθε μύθο που αφηγείσαι (προφορικά ή γραπτά) όχι μόνο εκφράζεις την αλήθεια σου, αλλά και την μοιράζεσαι με άλλους. Μικρούς και μεγάλους.
Τελικά είναι η φαντασία που μας κρατά ζωντανούς και νέους.
Μπορεί το σώμα να φθίνει, να ρυτιδιάζει το δέρμα, κάποια όργανα να δυσλειτουργούν, αλλά ο νους παραμένει πάντα νεανικός, δημιουργικός. Θέλει πάντα να ανακαλύπτει κάτι νέο. Πέρασα όλη την ενήλικη ζωή μου αφοσιωμένος στη γραφή.
Είμαι από εκείνους τους ιδιαίτερα παραγωγικούς συγγραφείς.
Πολλά, πάρα πολλά είναι τα βιβλία που έχουν κυκλοφορήσει με την υπογραφή μου. Τα περισσότερα ανήκουν στην κατηγορία της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Κι αυτό γιατί αν θέλω να είμαι ειλικρινής με τον εαυτό μου, θα πρέπει να ομολογήσω πως αναζητώ την επαφή με άτομα μικρών ηλικιών, αναζητώ τις ευκαιρίες να χρωματίσω με ζωηρές αποχρώσεις τις ενήλικες σκέψεις μου, με τα ξαφνιάσματα που έχουν οι σκέψεις των παιδιών.
Και, πιστέψτε με, δεν μπορώ να κατανοήσω γιατί κάτι παρόμοιο δεν κάνουν και άλλοι συγγραφείς.
Το να μπορείς -χωρίς να αποποιείσαι την εμπειρία σου- να επανανακαλύπτεις τον κόσμο είναι χάρισμα και δώρο.
Χάρισμα και δώρο που κάνεις εσύ ο ίδιος στον εαυτό σου.
Αλλά όχι μόνο για εμάς τους συγγραφείς. Χάρισμα και δώρο του κάθε ηλικιωμένου.
Όλοι αναγνωρίζουμε το πόσο σημαντική είναι η παρουσία ενός παππού ή μιας γιαγιάς στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού.
Μα ξεχνάμε να υπενθυμίσουμε και το πόσο σημαντικό είναι και για τον ίδιο τον ηλικιωμένο να έχει δίπλα του ένα εγγόνι.
Με ρωτάνε συχνά -ιδίως τα παιδιά στις τάξεις που επισκέπτομαι- γιατί γράφω παραμύθια και ιστορίες για μικρούς αναγνώστες.
Τα κοιτώ -κοιτώ γύρω μου καμιά εικοσαριά φρέσκα προσωπάκια, κοιτώ τα ανήσυχα ή τρυφερά βλέμματά τους και τους ζητώ να ρίξουν κι αυτά μια ματιά ολόγυρά τους. Να δούνε τις δικές τους εικόνες, έτσι όπως εγώ τις βλέπω.
Και στη συνέχεια τα ρωτώ: «Λοιπόν, λέτε να μου άρεσε περισσότερο αντί να έχω ολόγυρά μου τα δικά σας φωτεινά πρόσωπα, τις ματιές σας που είναι έτοιμες να ξεκινήσουν ταξίδια, να έχω απέναντί μου πρόσωπα σκυθρωπά, πρόσωπα που έχουν κουραστεί και που κανένα πλέον όνειρο δεν τα ερεθίζει;»
Τα παιδιά, τότε, μου χαμογελούνε. Συμφωνούν μαζί μου.
Και θυμάμαι μια φορά ένα αγόρι -της Τρίτης Δημοτικού πρέπει να ήταν- που στράφηκε και με ενημέρωσε: «Εγώ κ. Κοντολέων, μόλις θα πάω σπίτι μου, θα τρέξω να βρω τον παππού μου και θα του ζητήσω να φτιάξουμε μαζί ένα παραμύθι… Και μετά να το σχεδιάσουμε…»
Έτσι μου δήλωσε εκείνο το αγοράκι.
Κι εγώ του πρότεινα «Και στη συνέχεια να το ζήσετε μαζί… Εσύ ο δεκάχρονος με εκείνο τον εβδομηντάχρονο!»
Το αγόρι κούνησε το κεφάλι και μου χαμογέλασε.
Ελπίζω και εύχομαι ότι μου είπε πως θα έκανε με τον παππού του, να το έκανε.
Το ελπίζω και το εύχομαι… Κυρίως για τον παππού.
Μάνος Κοντολέων
ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ – ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γεννήθηκα στην Αθήνα από γονείς που κατάγονταν από τη Σμύρνη της Μικράς Ασίας.
Σπούδασα Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά ασχολούμαι με τη λογοτεχνία από τα παιδικά μου χρόνια δημοσιεύοντας κείμενά μου στο περιοδικό «Διάπλαση των Παίδων».
Την πρώτη μου εμφάνιση στα Γράμματα την κάνω το 1969 συμμετέχοντας σε ανθολογία νέων πεζογράφων και μετά από δέκα χρόνια κυκλοφορώ το πρώτο μου βιβλίο.
Έχω ασχοληθεί με όλα τα είδη του πεζού λόγου: μυθιστόρημα, νουβέλα, διήγημα, παραμύθι, θέατρο και δοκίμιο.
Τα περισσότερα από τα βιβλία μου έχουν ως βάση τους βιώματα της Παιδικής Ηλικίας.
Έχω κατά καιρούς συνεργαστεί με διάφορες εφημερίδες και περιοδικά (Καθημερινή, Αυγή, Βήμα, Βραδινή, Αδέσμευτος, Ελεύθερος Τύπος, Διαβάζω, Αντί, Τραμ, Πόρφυρας, Λέξη, Ρόδι, Γεια Χαρά κά.) δημοσιεύοντας κριτικές, άρθρα και λογοτεχνικά κείμενα.
Σήμερα συνεργάζομαι με διάφορα ηλεκτρονικά περιοδικά -Fractal, diastixo, bookia, i-porta, culture now, think free, litterature κα.
Έχω μεταφράσει αρκετά βιβλία για παιδιά και νέους.
Είμαι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ, ιδρυτικό μέλος της Λέσχης Έρευνας και Μελέτης της Παιδικής Λογοτεχνίας «Διαδρομές».
Υπήρξα κατά διαστήματα μέλος της επιτροπής κρατικών βραβείων για την παιδική λογοτεχνία, όπως και των βραβείων του περιοδικού Διαβάζω και πρόεδρος της επιτροπής κρατικών βραβείων της Κύπρου.
Έχω διατελέσει μέλος των Δ. Σ του ΕΚΕΒΙ, της Εταιρείας Συγγραφέων και του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ.
Υπήρξα για σειρά ετών Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Unicef.
Έχω γράψει σενάρια τηλεοπτικών (ΕΤ1) και ραδιοφωνικών προγραμμάτων (Γ Πρόγραμμα) με θέματα γύρω από το βιβλίο, συμμετέχω σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και κάνω πολύ συχνά ομιλίες, προσκεκλημένος από διάφορους φορείς.
Έχω τιμηθεί δύο φορές (1997 και 2009) με Κρατικό Βραβείο, υπήρξα υποψήφιος για τα Διεθνή Βραβεία Άντερσεν και Λίνγκστριγκ. Βιβλία μου έχουν κατά καιρούς βραβευτεί από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και περιλαμβάνονται σε διάφορες ανθολογίες πεζογραφίας και δοκιμίου. Ένα μυθιστόρημά μου έχει μεταφερθεί στην τηλεόραση, ενώ άλλα έργα μου έχουν μεταφερθεί στο θέατρο.
Στο εξωτερικό η παρουσία μου είναι γνωστή αφενός με την αναγραφή στον τιμητικό πίνακα Άντερσεν της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Nεότητα (ΙΒΒΥ) του μυθιστορήματός μου «Δομήνικος» και αφετέρου με τη μετάφραση και κυκλοφορία μυθιστορημάτων και διηγημάτων μου στις ΗΠΑ, στη Γαλλία, στη Ρουμανία, στη Γερμανία και στην Ταϋλάνδη.
Εκτός από το καθαρώς λογοτεχνικό μου έργο, έχω επίσης γράψει (μόνος μου ή σε συνεργασία με άλλους συγγραφείς) μια πλήρη σειρά βιβλίων-περιοδικών για παιδιά από 6 έως 16 χρονών, ενώ για 20 χρόνια (1990 -2010) υπήρξα σύμβουλος στις Εκδόσεις Πατάκη για θέματα που είχαν να κάνουν με την ελληνική λογοτεχνία ενηλίκων και την παιδική – εφηβική ελληνική και ξένη. Στα πλαίσια αυτών των αρμοδιοτήτων μου εισήγαγα και στην Ελλάδα το είδος της λογοτεχνίας για νεαρούς ενήλικες αναγνώστες (cross over).
Επίσης σε συνεργασία με άλλους συγγραφείς έχω ανθολογήσει ελληνικά διηγήματα με θέματα γύρω από τις γιορτές των Χριστουγέννων, του Πάσχα, της θάλασσας, του βουνού και των ταξιδιών.
Είμαι παντρεμένος με τη μεταφράστρια και συγγραφέα Κώστια Κοντολέων και έχουμε αποκτήσει δυο παιδιά -την θεατρολόγο και συγγραφέα Άννα και τον δημοσιογράφο Δομήνικο.
Ζω στην Κηφισιά και για μεγάλα χρονικά διαστήματα «μεταναστεύω» στον Άγιο Λαυρέντιο, ένα γραφικό χωριό του Πηλίου.
Ευχαριστούμε πολύ την κυρία Ελένη Σταματέλου, υπεύθυνη του γραφείου Τύπου των εκδόσεων Πατάκη.
