(Ομιλία Νίκης Μπουτάρη στο 4ο Φεστιβάλ Χίου 2025 – στην ενότητα Τέχνη-Περιβάλλον-Πολιτισμός /Κοινωνία, 2 Σεπτεμβρίου, τόπος Castelli, Κάμπος Χίου)
Διάβαζα τις προάλλες μια ασυνήθιστη ιστορία που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας.
Μία επαγγελματίας (πρώην) δρομέας η Άννα Ματσένγκα προπονείται για να τρέξει τα 100 και 200 μέτρα στην Κατάνια τον Σεπτέμβριο. Εν τω μεταξύ είναι ήδη κάτοχος του ρεκόρ των 200 μέτρων για γυναίκες!
Το περίεργο δεν είναι ότι είναι 92 ετών.
Το περίεργο είναι ότι διενεργούνται αγώνες δρόμου 100 και 200 μέτρων (μιλάμε για σπριντ!) 90ρηδων γυναικών! Και αντίστοιχα ανδρών δρομέων αυτής της ηλικίας.
Αυτή, αλλά και χιλιάδες άλλες τέτοιες καθημερινές ιστορίες έρχονται ολοένα και πιο συχνά να καταρρίψουν ηλικιακά στερεότυπα και προκαταλήψεις για τους 65+, για τους λεγόμενους και «τρίτης» ηλικίας, «ασημένιας» ηλικίας, «μεγάλους» κι επιτέλους να αναγνωρίσουν την τεράστια σημασία και τη μεγάλη πληθυσμιακή δύναμη που εκπροσωπούν σαν ένα όλο και αυξανόμενο ηλικιακό γκρουπ.
Τα νούμερα που πιστοποιούν τη ραγδαία αύξηση αυτού του πληθυσμού σημαίνουν τον κώδωνα κινδύνου με κωδικό Δημογραφικό Πρόβλημα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Ελληνική Στατιστική Αρχή):
Το 2021, το 21% του πληθυσμού της Ελλάδας ήταν ηλικίας 65 ετών και άνω. Αυτή η αναλογία συνεχίζει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.
Πού οφείλεται η Γήρανση του Πληθυσμού;
Μείωση Γεννήσεων:
Ο δείκτης γονιμότητας στην Ελλάδα έχει υποχωρήσει κατά τα τελευταία χρόνια. Το 2020, ο δείκτης κυμάνθηκε γύρω από 1,3 παιδιά ανά γυναίκα, πολύ κάτω από το 2,1 που θεωρείται αναγκαίος για τη σταθερότητα του πληθυσμού.
Μετανάστευση:
Η μετανάστευση, ιδιαίτερα της νεολαίας, είναι ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα. Πολλοί νέοι Έλληνες αναζητούν ευκαιρίες στο εξωτερικό λόγω της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας, γεγονός που συμβάλλει στη γήρανση του πληθυσμού.
Η πληθυσμιακή παλέτα της Ελλάδας έχει μειωθεί κατά περίπου 400.000 άτομα από το 2011 έως το 2021, κυρίως λόγω συνδυασμένων παραγόντων γήρανσης, χαμηλής γεννητικότητας και μετανάστευσης.
Παγκόσμια, η ίδια εικόνα:
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο παγκόσμιος πληθυσμός ηλικίας 65 ετών και άνω θα διπλασιαστεί από 703 εκατομμύρια το 2019 σε περίπου 1,5 δισεκατομμύριο μέχρι το 2050.
Ο ρόλος μας, εμάς των μεγάλων στην κοινωνία, εκ των πραγμάτων αποκτά μεγάλη σημασία, πια.
Η ηλικία μας είναι απλά ένας αριθμός -που δεν λέει και πολλά. Είναι μία ευκαιρία, μία πρόκληση, αλλά και μία ευθύνη.
Είπα ευθύνη κι υποχρέωση και καθήκον, έννοιες και αξίες με τις οποίες γαλουχηθήκαμε από μικρά σε τέτοιο βαθμό που αυτόματα ακόμα, σαν εθισμένοι εργασιομανείς, ακόμα και τώρα που δεν έχουμε επιτακτικό ωράριο εργασίας κοιτάμε να γεμίσουμε το χρόνο μας αναλαμβάνοντας υποχρεώσεις πολλές και ποικίλες.
Ήθελα λοιπόν να σας καλέσω να σκεφτούμε και να αναλάβουμε μια ακόμα υποχρέωση ατομική, για εμάς πια. Μια υποχρέωση μεγάλη, σφαιρική , με πολλά επί μέρους παρακλάδια.
Ακούστε λοιπόν:
Ας αναλάβουμε την υποχρέωση να είμαστε καλά! Πολύ καλά! Όσο πιο καλά γίνεται – δεδομένων εννοείται των προσωπικών μας συνθηκών.
Να μας φροντίζουμε, και, που και που να μας κανακεύουμε.
Να διασκεδάζουμε, να περνάμε τέλεια!
Να μην παραμερίζουμε τα θέλω μας.
Να μας αγαπάμε.
Τι σημαίνει στην πράξη αυτή η «υποχρέωση»;
Να είμαστε κινητικοί: να βολτάρουμε, να περιηγούμαστε, να ταξιδεύουμε – όπου και αν μας αρέσει.
Να συμμετέχουμε: σε δράσεις φιλανθρωπικές, φιλοζωικές, πολιτιστικές, κοινωνικές.
Να επικοινωνούμε, να συναντιόμαστε με φίλους συχνά – αλλά και να κάνουμε και καινούργιες γνωριμίες, έξω από τον καθιερωμένο «κύκλο» μας.
Να μάθουμε μια καινούργια τέχνη – κι ας την αφήσουμε. Έτσι, για το κέφι μας,
Να μάθουμε, τα βασικά της συναρπαστικής ψηφιακής τεχνολογίας .
Να μαθαίνουμε. Γενικώς. Δια βίου.
Να διδάσκουμε: πείρα, γνώση, να μοιραζόμαστε εμπειρίες μας ως παράδειγμα στους νεότερους.
Να προσέχουμε, για να έχουμε, την υγεία μας – σωματική και ψυχική.
Να συνεχίσουμε να καταναλώνουμε: γιατί εμείς κινούμε και συντηρούμε κι αυξάνουμε τους πιο νευραλγικούς κλάδους τις αγοράς.
Σας φαίνεται λίγο (ή και πολύ) εγωκεντρική αυτή η στάση ζωής;
Σας φαίνεται αδιανόητο να πείτε (και αντίστοιχα να κάνετε στην πράξη) κάτι σαν κι αυτά:
-«Δεν θα μπορέσω να «μελετάω» τον Θανασάκη τα απογεύματα γιατί ξεκινάω μαθήματα ψηφιακής τεχνολογίας -κι εκμάθησης του PC μου/του κινητού μου (που εσείς μου χαρίσατε).
-«Εφέτος θα νοικιάσουμε το εξοχικό μας για να πάμε το ταξίδι που ονειρευόμαστε χρόνια με τον μπαμπά σας.» (δηλαδή δεν θα σας προσφέρουμε πάντα τζάμπα διακοπές)
-«Θα ακολουθήσουμε εφέτος τον χειμώνα ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτής διαγραφής που μας σύστησε ο γιατρός μας (δηλ. μην υπολογίζετε παρακαλώ σε λιχούδικα «ταπεράκια και οικογενειακά τραπεζώματα Κυριακάς και εορτάς).
-«Εκείνες τις «καλές» μου τσάντες αποφάσισα να τις πουλήσω on line σε vintage sites, για έξτρα χαρτζιλίκι (δηλ. λυπάμαι που δεν θα στις χαρίσω).
-«Από τον Οκτώβριο θα δουλεύω part time συμβουλευτικά για την τάδε επιχείρηση, έτσι που να βάζουμε τη σύνταξη μου στην άκρη (δηλαδή μην υπολογίζετε σε χαρτζηλίκι από τη σύνταξη του παππού).
Αν σας γεμίζει φρίκη και μόνο η ιδέα να ξεστομίσετε τα παραπάνω (πόσο μάλλον να τα κάνετε) σκεφτείτε μόνο τι πολύτιμα διδάγματα (με λαμπρά αποτελέσματα) θα δώσετε εκεί έξω:
Ο Θανασάκης θα μάθει να διαβάζει μόνος του.
Η κατά τα άλλα αυτάρκης κόρη θα μάθει επιτέλους να μαγειρεύει.
Οι διακοπές δεν θα είναι εσαεί φιλοξενία στο σπίτι των παπουδο – γιαγιάδων.
Τα αγαπημένα σας είδη είναι αξιοποιήσιμα και όχι ακόμα προς διανομή «επειδή δεν τα χρησιμοποιείτε».
Και ποτέ δεν είναι αργά για να αποταμιεύονται χρήματα, ειδικά για τις ευάλωτες ηλικίες.
(Και θυμηθείτε ότι οι δικοί μας γονείς δεν μας μεγάλωσαν με τόσες παροχές και τόσα υλικά αγαθά, και τα καταφέραμε μια χαρά – ίσως και καλύτερα. Κάτι που με κάνει να αμφιβάλλω για τη δική μας παιδαγωγική μέθοδο- αλλά αυτό είναι ένα παράπλευρο θέμα.)
Επανέρχομαι:
H προτεραιότητα σε Εμάς είναι που εξασφαλίζει τελικά την περιβόητη Ευζωία. Την ενεργή γήρανση, την ψυχική ευεξία, που χωρίς αυτά η μακροβιότητα δεν έχει νόημα.
Η Ευζωία μας είναι μια Υποχρέωση στον εαυτό μας και ένα Δώρο για τους νεότερους- και για ολόκληρο το κοινωνικό σύστημα.
H Ευζωία συνεπάγεται ότι αυτά τα περισσότερα χρόνια που δίνει το αυξημένο προσδόκιμο ζωής θα τα περάσουμε ενεργά και όχι παθητικά. Ότι δεν θα γίνουμε βάρος – στα παιδιά μας, στο περιβάλλον, στην κοινωνία.
Και θα απολαμβάνουμε – όπως καλώς και δικαίως το αξίζουμε.
Δεχθείτε, ανάλογα, το αξίωμα:
Για να είναι οι γύρω μου καλά πρέπει πρώτα από όλα να είμαι εγώ καλά.
Γι’ αυτό όταν θα σας ρωτάνε για την ηλικία σας, για τη ζωή σας σκεφτείτε κι ύστερα πείτε, με το χέρι στην καρδιά και με ήσυχη συνείδηση: Είμαι 65+ και είμαι καλά!
