Αρχαία Παιδεία
Κι αναρωτιόταν
ο Τέλης ο σοφόφιλος
Τα της ποίησης κατασκευάσματα
σοφών ιδιοκτησίες
ή των τρελών τεχνάσματα!
Παιδεία και παιδί, πολίτης και ποιότης.
Αχ! Μικρά μου, μεγάλος ντόρος και κινητοποιήσεις για το νομοσχέδιο των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Και ένα υπουργείο Παιδείας, στον απόηχο των αντιδράσεων που έχουν προκληθεί, απαντά σε μια σειρά ερωτήσεων. Διαβάζοντας, παρατήρησα την προσπάθεια να κατευνάσει το σφοδρότατο κύμα αντιδράσεων.
Λέξεις ανάλυσης του νομοσχεδίου: απελευθέρωση, αυτονομία, αναχρονιστικό μονοπώλιο, χρηματοδότηση, γραφειοκρατία, ψηφιοποίηση, πιστοποίηση, διαφάνεια στις δαπάνες, διεθνοποίηση, δικαιόχρηση, έλεγχος και έρευνα αγοράς, αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων.
….Και η συζήτηση για την ταμπακέρα; «Ον τόπικ» που θα λέγαμε και σε «απόλυτα ελληνικά»; Η ΠΑΙΔΕΙΑ;
Και ξεφυλλίζοντας το βράδυ εκείνο τα όνειρά μου, στη δική μου τη σελίδα εσταμάτησα και θυμήθηκα για μένανε πως δάκρυσα (παραποιώντας το γνωστό λαϊκό άσμα) και προσπαθώντας κάτι για να θυμηθώ, αποκοιμήθηκα, Μικρά μου!
Κι ονειρεύτηκα! Βρέθηκα σ’ ένα περίεργο δάσος, κάτι σαν την Ευτυχία στο δάσος των θαυμάτων, όπου παράξενα δέντρα, φυτά και ζώα με ποικίλα χρώματα υπήρχαν. Περιδιάβαινα εντυπωσιασμένη μα και κουρασμένη από την πολλή εργασία της ημέρας, λίγο σκυφτή, μιας και δε μπορούσα να κρατήσω τους ώμους ψηλά, απ’ το βάρος των εργασιακών ευθυνών. Σ’ ένα στενό δρομάκι, με λιθαράκια ελαφρώς κοφτερά, με πυκνή βλάστηση αριστερά και δεξιά, σ’ όλα τα χρώματα του μπλε, βλέπω ένα δέντρο …κανονικό. Με το καφέ του κάτω, το πράσινο επάνω κι ένα λευκό στα ριζά του. Στην αρχή λαθεύω πως είναι ρούχο λινάρι άδειο, μα καθώς πλησιάζω, βλέπω γέροντα λευκομάλλη ν’ ατενίζει τον ουρανό, που είχε χρώμα purple –Deep Purple. Αίφνης, γυρίζει, με κοιτάζει επίμονα στα μάτια, μου χαμογελά και ρωτά: «Γιατί σκύβεις παιδί μου;»
«Γέροντα καλησπέρα. Δύσκολες οι μέρες. Ξέρεις, είμαι γιατρός, ωράριο βαρύ, ευθύνες πολλές, πού καιρός για ξεκούραση!»
Με κοιτάζει βαθιά απορημένος και ρωτά: «Σχολείο δεν πήγες μικρό μου;»… «Μα τι λες Γέροντα; Πώς γίνεσαι γιατρός χωρίς να πας σχολείο;»
«Τέλης Άριστος» μου συστήνεται, «είμαι γνωστός ως ο σοφόφιλος του Δάσους. Για πες μου όμως μικρό μου…» Τον διακόπτω για να συστηθώ κι εγώ: «Ευτυχία Α. ιατρός και ποιήτρια» λέω με καμάρι «…συνεχίστε»
«Για πες μου, στο σχολείο δεν σου μάθανε τη σωστή πρόσθεση; Των γνώσεων της καθημερινότητας –αριθμητική, γραφή, ανάγνωση- με τις αξίες που κάνουν τον άνθρωπο ηθικότερο;»
«Βεβαίως, Γέροντα Τέλη. Τι νομίζετε;» άρχισα τους πληθυντικούς της άμυνας, γιατί προέβλεψα πως η συζήτηση θα σοβάρευε.
«Μικρό μου αν είναι έτσι, τότε σε εκπαίδευσαν πως η παιδεία έχει χρησιμοθηρική πλευρά –τη μικρότερη πλευρά- για το πρακτικό κομμάτι της ζωής, ώστε να κάνεις τις εργασίες με το λιγότερο κόπο και χρόνο και, τη μερίδα του λέοντος έχει η άλλη πλευρά, η ηθικοπλαστική του ελεύθερου ανθρώπου, που μαθαίνει τα χρήσιμα μα όχι τα χυδαία».
Το αίμα άρχισε να βάφει ήδη τα μάγουλά μου (από ντροπή; από θυμό; ακαθόριστο ακόμη το συναίσθημα) «Γέροντα Τέλη, τι εννοείτε ως ελεύθερο άνθρωπο; Δεν είμαι;»
«Συ είπας μικρό μου. Ελεύθερος είναι ο καλός και αγαθός με δυνατότητα του «παρά το ελεύθειν όπου ερά τις» δηλαδή να πηγαίνει εκεί όπου αγαπά, με σωματική ευεξία, πνευματική διαύγεια και ηθική αρετή. Και ν’ αδυνατεί να βρει χαρά στην ευτέλεια»
«Μα Γέροντα, ηθική αρετή και…» άρχισα να χαμηλώνω τη φωνή. Τι να του πω, για τη σωματική ευεξία αφού έσκυβα ή την πνευματική διαύγεια που καλυπτόταν από την ομίχλη της κούρασης!
«Μικρό μου, ύψιστο παιδαγωγικό μέλημα είναι η εκπαίδευση της σωστής διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου. Όχι μόνο ν’ αποδίδεις τα μέγιστα στις πρακτικές ασχολίες μα να συνδέεσαι σωστά μ’ εσένα κι έτσι και με τους άλλους! Κι αυτό γίνεται μόνο αν γνωρίζεις, αφού έχεις παιδευτεί σωστά. Σ’ έμαθαν μικρό μου να εργάζεσαι σωστά, να καταβάλλεις για την ίδια εργασία το σωστό χρόνο και κόπο, να μην σκορπίζεσαι; Σ’ έμαθαν πως το διάλειμμα και το ‘παιχνίδι’ είναι απαραίτητα για τη σωστή πρακτική –εργασιακή απόδοση; Σ’ έμαθαν πως ο ελεύθερος χρόνος σου είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο κομμάτι της μέρας σου, που δίνει νόημα στην ύπαρξή σου και πώς το κομμάτι αυτό θα το διαχειρίζεσαι με το ακέραιο των δυνάμεών σου;
«Μα …Γέροντα…» ψέλλιζα, σκεπτόμενη τις δεκαετίες πίσω. Τις λάθος αντιλήψεις, τις λάθος κινήσεις… Τη θεώρηση του παιχνιδιού ως χαλάρωση και ξεκούραση. Το μπέρδεμα πως αυτό είναι ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ. Τί ντροπή, τί ενοχή, και τί λάθος να αισθάνομαι έτσι! «Ποιος μ’ έμαθε Γέροντα, πως ο χρόνος μού ανήκει, πως η ζωή μου, μού ανήκει!»
«Μικρό μου, ο χρόνος, ο ελεύθερος χρόνος είναι η ολοκλήρωση της ύπαρξης, που θα οδηγήσει στην ευτυχία, Ευτυχία. Δε σε εκπαίδευσαν σ’ αυτό; Δεν σου έμαθαν την ευχαρίστηση της ζωής που οδηγεί στην ευτυχία της ζωής και εν τέλει στην ευδαιμονία; Δε σε δίδαξαν τη λεπτή ισορροπία της ανάπτυξης δεξιοτήτων και εξάσκησής τους για προσωπική ευχαρίστηση, για χάρη σου, σε αντιδιαστολή με την εκμάθηση των απαιτούμενων για την εργασιακή σου απόδοση και ως αναγκαία για χάρη των άλλων; Σκοπός της παιδείας μικρή μου Ευτυχία είναι η διάπλαση ελεύθερων ατόμων. Η εκμάθηση των πρακτικών για την εργασία είναι σημαντική, μα το μικρότερο κομμάτι της παιδείας. Το μέγιστο είναι οι γνώσεις για τις ασχολίες του ελεύθερου χρόνου που εκεί «παίζεται» η ολοκλήρωση της ύπαρξης».
«Δηλαδή, Γέροντα Τέλη, η δημιουργική δραστηριότητα είναι πολύ πιο σημαντική από την χρηστική αξία των γνώσεων; Δηλαδή το μάθημα της μουσικής στο σχολείο είναι πιο σημαντικό απ’ την γραφή, την ανάγνωση, το…»
«Μικρό μου, με βάση την απορία σου αυτή, σε ρωτώ: Τί χρησιμότητα έχει το μάθημα της μουσικής; Ως κάτι αναγκαίο; Καμιά υλική ανάγκη δεν εξυπηρετεί. Ως κάτι χρήσιμο; δεν προσθέτει στις στοιχειώδεις γνώσεις π.χ. οργάνωσης της ιατρικής σου εργασίας. Ως κάτι που συντελεί στη σωματική υγεία; Δεν είναι γυμναστική. Άρα τι; Συντελεί στο σημαντικότερο. Στην εκμάθηση για τη βίωση του ελεύθερου χρόνου και είναι παράδειγμα δημιουργικής ενασχόλησης χωρίς όμως να είναι τελικός σκοπός. Τα παιδιά μαθαίνουν από τα παραδείγματα».
Πόσο ανελεύθερη μπορεί να έχω υπάρξει; Πόσο άνετα διέθεσα χρόνο για τα δημιουργικά μου ενδιαφέροντα χωρίς να νοιαστώ για το πόσο χρόνο και κόπο θα δαπανούσα; Πόσο με κράτησα σε εγρήγορση στην ευχαρίστηση; Η ευτυχία είναι ενεργητική διαδικασία! Κι η υπαρξιακή ολοκλήρωση; Εξειδικευμένες γνώσεις προς εργασιακή χρήση κι όχι καλλιέργεια των προσωπικών ενδιαφερόντων;
«Αχ Γέροντα! Δημιουργούμε ανελεύθερους ανθρώπους, του αναγκαίου χωρίς το ευτυχές; Απαίδευτους! Ο ελεύθερος άνθρωπος είναι ευγενής, έχει όραμα κι όχι μόνο χρησιμοθηρία. Διακρίνει το….»
«Ναι μικρό μου! Διακρίνει το «ζην» από το «ευ ζην». Ο ελεύθερος άνθρωπος -ο παιδευμένος σωστά- έχει κατανοήσει πως η χρησιμότητα είναι το ζην, η βάση της ζωής, μα η ευχαρίστηση είναι ο λόγος της ύπαρξης, η ελευθερία, το ευ ζην. Δες, Ευτυχία, αν θεωρείς τον ελεύθερο χρόνο σου απραξία κι πλήττεις, τότε λυπάμαι μικρό μου, είσαι απαίδευτος άνθρωπος. «Η ζωή περνά σαν αστραπή, μα προλαβαίνεις!»*
Και κάπου εκεί, με τόσα διαφορετικά, έντονα συναισθήματα μέσα μου, ξύπνησα! Με μια πικρόγλυκη αίσθηση, μ’ ένα μούδιασμα, μ’ ένα κλαυσίγελο και μια συνειδητοποίηση ζωής.
Παιδεία, το σημαντικότερο Π της πύλης στην είσοδο της ελεύθερης ζωής.
Υ.Γ. Κι εκεί κατανόησα. Γιατί η Ποίηση! Πώς, από τη χρήση μιας ξύλινης και ίσως στείρας σύγχρονης ιατρικής γλώσσας, (το χρηστικό) πέρασα στην ποίηση, στην ευχαρίστηση, στην ομορφιά, στη μαγεία και εν τέλει στην ελευθερία της ζωής, δικαιώνοντας έτσι το βαρύ μου όνομα. Ευτυχία!
Μόνο το χρήσιμο, ελάχιστα ταιριάζει στον μεγαλόψυχο και ελεύθερο άνθρωπο. Ήρθε η ώρα να παιδευτούμε και να μεγαλώσουμε, Μικρά μου!
*Ρήση του Καζαντζάκη
